Waar de uitdrukking ‘domme gans’ vandaan komt, is een raadsel. Dat die kant noch wal raakt, weten de mannen van Rova in Zwolle maar al te goed. Ze zijn sinds maart vrijwel dagelijks in touw om de razendsnel groeiende ganzenpopulatie in de stad binnen de perken te houden. Geen eenvoudige klus, want de vogels zijn allesbehalve dom. Na een of twee keer het groene Rova-wagentje te hebben gespot, weten ze precies wat er dreigt en passen hun gedrag moeiteloos aan.
In alle vroegte trok wethouder Arjan Spaans daarom zijn laarzen aan voor een bijzonder klusje: het behandelen van ganzeneieren. Samen met Rova-medewerkers stapte hij in een bootje richting het eiland midden in vijver De Dobbe, een waar ganzenparadijs, boordevol nesten omringd door waakzame broedparen. Aangekomen op het eiland werd hij met luid protest onthaald. Ganzen sloegen dreigend de vleugels uit, sisten van zich af en zorgden voor een oorverdovend gegak. Het verzet werd pas gestaakt toen de Rova-ploeg vastberaden op de nesten afliep. In sommige nesten zaten al kuikens, die met rust werden gelaten.
Maïsolie op de eieren
Sinds het voorjaar behandelt Rova in drie rondes eieren met maïsolie. Die methode voorkomt dat de embryo’s zich ontwikkelen, zonder dat de gans opnieuw gaat broeden. De olie sluit de zuurstoftoevoer af, maar het ei blijft gewoon liggen. De behandelde eieren in het nest worden gemarkeerd met een watervaste stift; één ei wordt bewust niet behandeld. Zo blijft het broedgedrag van de oudergans intact en de populatie stabiel.
Voordat een ei wordt behandeld, controleren de medewerkers eerst of er niet al een kuiken in zit. Dat gebeurt op een simpele manier: door het ei in een emmer water te leggen. Zinkt het, dan is het nog onbevrucht en kan het worden ingesmeerd. Blijft het drijven, dan is het te laat en wordt het ei met rust gelaten.
“Het afschieten of vergassen van ganzen heeft geen zin,” zegt een van de medewerkers. “Hun plek wordt direct ingenomen door soortgenoten uit het buitengebied.” Ook het kapotmaken van eieren werkt averechts. “Dan beginnen ze gewoon opnieuw.”
Honderden nesten opgespoord
De cijfers liegen er niet om. Tot nu toe zijn er dit voorjaar zo’n 700 nesten opgespoord en bijna 3700 eieren behandeld. De grootste bijdrage komt van de grote Canadese gans, gevolgd door de grauwe gans.
Nu de vindingrijke vogels hun ‘plaaggeesten’ en het Rova-voertuig zijn gaan herkennen, mijden ze steeds vaker de vertrouwde nestplekken. In plaats daarvan zoeken ze creatievere locaties op, waar ze minder snel worden opgespoord. Zo liggen er inmiddels nesten in bloembakken in achtertuinen van appartementen aan de Huibertplaat, met uitzicht op de vijver. Zelfs bovenop een geknotte wilg langs de Zwartewaterallee is een broedend ganzenpaar neergestreken.
In Park de Wezenlanden is het beeld totaal anders. Ganzen hebben het daar duidelijk niet naar hun zin. “Ze hebben een hekel aan honden,” zegt een van de veldmedewerkers. “Vooral loslopende honden zorgen ervoor dat ze vertrekken.” Die observatie wordt bevestigd langs het Steenweteringpad in Zwolle-Zuid. Aan de wandelzijde van de oever zijn nauwelijks nesten te vinden. De ganzen die er zijn, broeden aan de overkant, in de luwte van de achtertuinen.
Minder overlastmeldingen
Volgens de medewerkers van Rova kunnen ook inwoners zelf bijdragen. Vooral het voeren van ganzen werkt de overlast in de hand. Rond de Wavinvijver in Holtenbroek worden de dieren regelmatig gevoerd door buurtbewoners die vanuit geloofsovertuiging geen voedsel mogen weggooien. “Je ziet dat de ganzen daar steeds brutaler worden en zelfs bij mensen uit de hand eten.” De achtergebleven etensresten leveren ook nog eens een extra zorg op: “Wat de ganzen laten liggen, verdwijnt in de magen van ratten.”
De gemeente kiest bewust voor diervriendelijke aanpak van de ganzenoverlast. Inwoners klagen al jaren over vervuilde grasvelden, wandelpaden vol uitwerpselen en agressieve ganzen tijdens het broedseizoen. De methode met maïsolie moet die overlast terugdringen, zonder de dieren kwaad te doen.
“Het is goed om dit met eigen ogen te zien,” zei Spaans na afloop van zijn werkbezoek. “We zoeken de balans tussen een leefbare stad voor mensen en ruimte voor dieren. Dit is een manier die werkt en beide respecteert.” Volgens de wethouder is de populatie de afgelopen jaren niet afgenomen en dat was ook niet de verwachting. “Wat we wel zien, is dat het aantal ganzen in de stad niet verder groeit. Er is sprake van een duidelijke afvlakking. En minstens zo belangrijk: het aantal overlastmeldingen is gedaald.”
Niet iedereen blij met aanpak
Toch is niet iedereen in Zwolle blij met het werk van Rova. Soms laten voorbijgangers hun afkeuring luid en duidelijk blijken. Medewerkers worden gefotografeerd en digitaal aan de schandpaal genageld. Spaans betreurt dat. “Deze mensen doen gewoon hun werk. Die moet je met rust laten.” Wie bezwaar heeft, moet bij hem zijn. “Ik ben verantwoordelijk voor de uitvoering van beleid dat democratisch door de gemeenteraad is vastgesteld. Wethouder Dogger, die het destijds invoerde, heeft zich er hard voor gemaakt dat het op een zo diervriendelijk mogelijke manier gebeurt.”
In de praktijk blijkt die balans tussen mens, dier en stad soms weerbarstiger dan hij op papier lijkt. Maar zolang ganzen hun plek blijven zoeken in de stad, blijft ook het zoeken naar werkbare oplossingen onverminderd doorgaan.
