Ahmad Al A. (28) is nooit veroordeeld tot een celstraf, maar zit toch al ruim tweeënhalf jaar opgesloten in de gevangenis. “Een grove schending van de Grondwet en het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens,” zegt advocate Myrddyn Bouwman. “Een lastige situatie en niet fraai dat het zo loopt,” erkent het Openbaar Ministerie. Ook de rechtbank sluit zich daarbij aan: “U moet zo snel mogelijk naar Veldzicht zodra er plek is.” Naast het cellentekort in Nederland werd in de Zwolse rechtbank pijnlijk duidelijk dat gedwongen opname in een tbs-kliniek makkelijker gezegd is dan gedaan.
Ahmad, die lijdt aan schizofrenie, kreeg inmiddels twee jaar geleden tbs met dwangverpleging opgelegd. Op 30 december 2022 stak hij uit het niets in op een 61-jarige wandelaar in de Ruusbroecstraat. Even later viel hij ook een 56-jarige man aan in de Beukenstraat. Beide slachtoffers raakten gewond. De Zwollenaar werd later die avond aangehouden op de Zwartewaterallee. Sindsdien verblijft hij op de psychiatrische afdeling (PPC) en later in de Extra Zorgvoorziening (EZV) van de gevangenis in Zwolle.
De steekpartijen kwamen uit het niets. Ahmad was dakloos en sliep in een tentje op een geheime plek, buiten zicht van de hulpverlening. Het ging al langer slecht met hem. De man was na een geweldsincident niet meer welkom in daklozenopvang De Herberg. Rond de jaarwisseling, toen het streng vroor, ging zijn toestand snel achteruit. Vier nachten op rij sliep hij niet. Hij gebruikte op de dag van de aanvallen ook speed, wat de werking van zijn antipsychotica verstoorde.
Volgens deskundigen, het Openbaar Ministerie en de rechtbank was Ahmad ten tijde van de steekpartijen volledig ontoerekeningsvatbaar. Dat gold ook voor een eerdere uitbarsting in de Zwolse bibliotheek aan de Zeven Alleetjes, waar hij een tafel meters door de lucht slingerde na een ruzie aan de telefoon.
Ahmad kampt met ernstig gebrek aan ziekte-inzicht. Tijdens het strafproces in 2023 bleef hij volhouden dat hij niet ziek is, wat volgens deskundigen de kans op succesvolle behandeling bemoeilijkt. Omdat hij volledig ontoerekeningsvatbaar werd verklaard, kon de rechtbank hem geen gevangenisstraf opleggen.
In plaats daarvan kreeg hij tbs met dwangverpleging opgelegd, bedoeld om hem te behandelen en tegelijk de samenleving te beschermen. Twee jaar later, tijdens zijn eerste tbs-verlening, verscheen hij opnieuw in de rechtbank: “Wanneer kan ik naar de kliniek?” vroeg hij de rechters.
Overheid schiet tekort
In de Zwolse gevangenis krijgt Ahmad medicatie en dat bevalt hem goed. Het viel de rechters ook op en die gaven hem dan ook een compliment. “U heeft verder geen straf en zit al jaren in de gevangenis te wachten,” antwoordde de voorzitter. “Dat is heel erg jammer, maar ze maken wel nieuwe plekken in Veldzicht.”
Ook de begeleider van de gevangenis schreef in zijn rapport dat het goed gaat met Ahmad. Hij is rustig en gedraagt zich correct, ondanks zijn bijna uitzichtloze situatie in de cel zonder behandeling. “Nogmaals complimenten dat je niet boos wordt en afreageert op de mensen daar,” zei de rechter.
“Die kunnen er ook niets doen,” zei Ahmad gelaten. “Het is loodzwaar voor hem dat hij niet weet wanneer hij eindelijk in een kliniek wordt geplaatst,” voegde zijn raadsvrouw eraan toe. Alleen maar omdat de overheid er niet in slaagt om noodzakelijke zorg te bieden.”
Het OM vroeg de rechtbank om de tbs-maatregel met twee jaar te verlengen. Iets waar Bouwman zich tegen verzette. Zij wilde een verlenging van een jaar zodat de rechtbank de vinger aan de pols kan houden of haar cliënt nu wel wordt opgenomen wordt in een kliniek.
Ook Ahmad schrok van de eis van justitie: “Als ze gaan verlengen moet ik dan blijven waar ik nu zit?” Zijn advocate stelde hem gerust, maar niemand kan hem garanderen dat er snel een einde komt aan zijn onterechte verblijf in het gevang.
De rechtbank doet maandag uitspraak.
