Sociale wijkteams steeds meer pro-actief

Zwolle – Het lukt professionals in sociale wijkteams steeds beter om pro-actief in de wijk bewoners met hulpvragen te helpen. Dat blijkt uit het onderzoek ‘Laveren door het midden…’ van het Centrum voor Samenlevingsvraagstukken van Hogeschool Viaa. Binnen sociale wijkteams worden mensen uit de wijk met problemen en vragen geholpen. Door de recente bezuiniging in de zorg zijn er vaak minder zorguren beschikbaar én zal de hulpvrager een beroep moeten doen op zijn of haar eigen netwerk. Dat vraagt van de professional een andere, meer complexe manier van werken.

Christel Teekman, onderzoeker bij Hogeschool Viaa ziet daarnaast nog een ander effect van de transitie in de zorg: "Professionals hebben naast burgers ook te maken met hun eigen management én met de lokale overheid. Zij moeten zich verhouden tot al die verschillende lagen. Dat is een leerproces, niet alleen voor de professional, maar ook voor onze studenten en docenten. Vroeger had je als hulpverlener een aantal afspraken in je agenda en kwamen de hulpvragers waar je een afspraak mee had bij jou langs. Nu gaan professionals meer de wijk in en is de drempel voor burgers met hulpvragen lager geworden. Dat maakt dat professionals meer zien van wat er in de wijk speelt. Andersom zien burgers de professional ook. Die laagdrempelige werkwijze is een grote winst, maar houdt tegelijkertijd in dat het werk van een hulpverlener complexer is geworden. Daartussen laveren en er de juiste balans in vinden heeft logischerwijs tijd nodig." 

Reeks onderzoeken Het onderzoek is onderdeel van een reeks onderzoeken naar de wijze waarop sociale (wijk)teams in Zwolle, Elburg, Ommen-Hardenberg en Steenwijkerland zich ontwikkelen. Het rapport dat nu is opgeleverd is het derde deel uit de serie onderzoeken. Wat opvalt ten opzichte van de nulmeting in 2015 is dat professionals nu meer ruimte hebben om de wijk in te gaan, om zichtbaar te zijn. "Langzamerhand zien we bij professionals in de wijkteams een beweging naar meer ruimte om er in de wijk direct op af te kunnen gaan. Als professional heb je je eigen specialisatie, maar je moet wel om kunnen gaan met de complete diversiteit aan vragen die op je af komen. Dat vraagt om bijscholing en het op de hoogte zijn van veranderingen. Je moet als professional je collega’s weten te vinden. We zien dat teamleiders de professionals in dat leerproces alle ruimte geven. Ze kunnen meelopen bij elkaar en weten elkaar steeds beter te vinden op de eigen expertises. Het mooie is dat het een gezamenlijk leerproces is. Zowel binnen het eigen team als ook daarbuiten, met alle zorgorganisaties voor verschillende doelgroepen zorgvragers", aldus Teekman.

Belangen
De (lokale) overheid draagt in de zorg veel verantwoordelijkheid en is dan ook nauw betrokken bij het werk van de sociaal werkers. Soms kunnen belangen van een bewoner overeenkomen met de belangen van de lokale overheid om goede zorg te leveren. De professional zal in dat speelveld altijd meerdere belangen meewegen. Belangrijke conclusie uit het onderzoek is dat de transformatie in de zorg vereist dat alle participanten in het sociaal domein (inwoners, professionals, organisaties en overheden) anders moeten leren kijken en handelen dan ze gewend waren.

Vooruitgang
Sociale teams ontwikkelen zich met de tijd verder. In het onderzoek worden de Bakens Welzijn Nieuwe Stijl jaarlijks bevraagd. Deze geven richting aan de kwaliteitsontwikkeling van de welzijnssector. Op enkele Bakens wordt deze vooruitgang statistisch aangetoond. Professionals uit Zwolle scoren dit jaar op de bakens ‘direct er op af’ (de nieuwe professional maakt proactief contact met de burger) en een ‘doordachte balans van collectief en individueel’ (de nieuwe professional onderneemt actie om vragen van individuele burgers op te pakken en initieert collectieve voorzieningen in de wijk) hoger dan vorige jaren.

T-shaped professional
Sociale teams zitten nog middenin het proces van wennen aan hun nieuwe taakstelling. Professionals komen nog onvoldoende toe aan zaken die meer tijd en energie kosten: met name netwerkgericht werken en inzetten op collectieve voorzieningen. Inzetten op eigen kracht lijkt dichter bij de meeste professionals te liggen. Hoewel het generalistisch werken als concept doorgaans toegejuicht wordt, beoordeelt men het in de praktische uitwerking licht negatief. Diverse teams hebben hiervoor een oplossing gezocht, vooral in de vorm van de T-shaped professional. Een T-shaped professional is een persoon met specialistische kennis op het eigen vakgebied die tevens in staat is om over de grenzen van het eigen vakgebied heen te kijken en verbinding te leggen. In de interviews met professionals uit Zwolle en Elburg komen de volgende thema’s naar voren: men moet het nieuwe denken nog verder tussen de oren krijgen – de beschikbare tijd is daarbij een belemmerende factor – en soms is de praktijk weerbarstiger dan de beleidslijnen doen vermoeden.

Achtergrondinformatie bij het onderzoek ‘Laveren door het midden…’
Centrum voor Samenlevingsvraagstukken van Hogeschool Viaa (Werkplaats Sociaal Domein) heeft onderzoek gedaan naar de wijze waarop sociale (wijk)teams in Zwolle, Elburg, Ommen-Hardenberg en Steenwijkerland zich ontwikkelen. Dit rapport is het derde deel uit een serie onderzoeken. Eerder verschenen een nulmeting in 2015 en de eerste vervolgmeting in 2016 (Teekman e.a., 2015, 2016). Het nu voorliggende rapport betreft de meting van begin 2017, die zoals in de vorige rapporten niet alleen in Zwolle en Elburg verricht is, maar nu voor het eerst ook in de gemeenten Ommen-Hardenberg en Steenwijkerland. De respons op de vragenlijst is dit jaar met 138 respondenten een stuk hoger dan voorgaande metingen. Nieuw is dat er 16 verdiepende interviews zijn gehouden met professionals uit Zwolle en Elburg.