Zwolle – In 2016 kreeg de Groningse professor Ben Feringa een telefoontje: “the magic call from Stockholm”; hem was de Nobelprijs voor Scheikunde toegekend. Dinsdagavond hield hij op uitnodiging van de Chemische Kring Zwolle een enthousiaste lezing op Hogeschool Windesheim over zijn vakgebied scheikunde. ’s Middags had hij al een hoorcollege gegeven op het Meander College. Hij kreeg in 2016 samen met twee Amerikaanse collega’s de hoogste wetenschappelijke erkenning uit handen van de Zweedse koning. “Een jongensdroom voor elke wetenschapper.”
In 1951 geboren op de boerderij van zijn ouders in Barger-Compascuum in Zuidoost Drenthe. Zijn ooms waren turfgravers en zijn broer heeft het ouderlijke akkerbedrijf overgenomen. Ben Feringa praat nog steeds met een licht Drents accent. Hij is door een scheikundeleraar op de HBS in Emmen enthousiast gemaakt voor scheikunde. “Ik vond het prachtig allerlei proefjes te mogen doen.” Daarna gestudeerd en gepromoveerd op de Rijksuniversiteit Groningen en na een periode bij Shell teruggekeerd naar Groningen als hoogleraar.
Zijn Amerikaanse Nobelprijs collega’s werden uitgebreid gehuldigd op hun universiteiten en hadden zelfs een speciale parkeerplaats gekregen bij het universiteitsgebouw. Ook Ben Feringa kreeg op de Rijksuniversiteit Groningen waardering en erkenning voor zijn Nobelprijs en men wilde hem ook een eigen parkeerplaats aanbieden, maar de Nobelprijswinnaar komt altijd op de fiets. Daarom is aan hem in de fietsenstalling van de universiteit een eigen fietsenklem toegewezen met het bordje “rijwielplaats voor Nobelprijswinnaars”. Als in de toekomst een andere Groningse professor ook de Nobelprijs zal worden toegekend, zal Ben Feringa de rijwielplaats met hem of haar moeten delen. “Nederland is een klein land,” zegt hij gekscherend. Het zou zomaar een scene kunnen zijn uit het boek Onder Professoren van Willem Frederik Hermans.
In zijn lezing “de kunst om klein te bouwen” gaat hij dieper in op de nanotechnologie. Een nano is 1 miljardste meter en hij en zijn team bouwen moleculen op dit formaat die kunnen bewegen. Hij noemt deze moleculen “nano-motortjes”. Hele kleine chemische motortjes die in de toekomst allerlei toepassingen kunnen krijgen. Als voorbeeld noemt hij “slimme” medicijnen, die bijvoorbeeld tumoren in het lichaam kunnen bestrijden. Deze medicijnen worden dan naar de tumoren getransporteerd door de “nano-motortjes” en worden geactiveerd op de zieke plekken in het lichaam zonder gezond weefsel te beschadigen. Maar deze techniek kan ook ingezet worden voor zelfreinigende oppervlakten zoals bijvoorbeeld zonnepanelen en ramen. Feringa is ervan overtuigd dat er over 15 jaar autolakken zijn die zichzelf kunnen repareren en een kras op de auto ongedaan kunnen maken. Nana-technologie maakt zichzelf reparerende materialen mogelijk.
Het klinkt ongelofelijk, maar het is pas 10 jaar geleden dat de eerste smartphone op de markt kwam, terwijl de basistechniek hiervoor al zestig jaar geleden is ontdekt. In de vijftiger jaren kon niemand bevroeden dat deze wetenschappelijke ontdekkingen de basis zouden zijn van een informatie- en communicatietechnologie die de wereld een halve eeuw later op z’n kop zou zetten.
Gepassioneerd doet hij oproep om te investeren in onderzoek en onderwijs voor “inventing our future” en samen met jonge wetenschappers te werken aan de uitdagingen van morgen en niet aan de problemen van vandaag. “Sharing our passion”. Hij noemt als voorbeeld de reductie van CO2 emissie. Volgens hem los je dit niet op met de techniek van vandaag, maar moet je investeren in systemen die CO2 kunnen omzetten in bruikbare en duurzame stoffen zoals schone brandstoffen. Dit vereist mega investeringen en programma’s vergelijkbaar met de Deltawerken of het Apolloprogramma, maar volgens Feringa zijn deze investeringen nuttiger dan miljarden euro’s steken in bijvoorbeeld CO2-opslag. Met deze prikkelende stelling sloot hij zijn lezing op Hogeschool Windesheim af.
