Nieuwe historische waterverhalen in ‘WaterWerk’

Bijna zevenhonderd jaar geleden, op Pinksterdrie (4 juni) 1308, kreeg Overijssel zijn eerste ‘grondwet’ voor het waterschapswezen: het Dijkrecht van Salland. Het werd afgekondigd door bisschop en landsheer Guy van Avesnes. Het Waterschap Groot Salland besteedt aan deze gebeurtenis onder andere aandacht door het publiceren van  historische waterverhalen uit het waterschapsgebied op haar website.

Hierin wordt de geschiedenis van zeven eeuwen water(schaps)werk in Overijssel gepresenteerd. Er wordt met name uit de historische archieven van het Waterschap Groot Salland, maar ook uit andere bronnen, geput. Met elkaar belichten deze archieven, die berusten in het Historisch Centrum Overijssel, zeer uiteenlopende aspecten van het waterschapswerk door de eeuwen heen. Zo vond in de natte maand januari van 1926 in Zwolle een kleine revolutie plaats in de waterschapswereld. Er wordt een ingrijpende reglementswijziging doorgevoerd, waarmee huiseigenaren van de nieuwe wijk Veerallee óók gaan meebetalen voor de kosten van een kort tevoren opgericht gemaal. En daar is men het niet mee eens…

WaterWerk op het Web

In de verhalen van WaterWerk op het Web gaat het bijvoorbeeld over een gedeelte van het genoemde dijkrecht uit 1308, het waterschapsleven in de polders rond Kampen, een regeling met een bewoner bij een dijkmagazijn, de tegengestelde belangen die de oprichting van de Rijn en IJssel Stoombootmaatschappij meebracht, beschreven in een brief aan koning Willem II, de oorlogszuchtige bisschop Bommen Berend en de schans aan ‘het karrespoor’ dat leidt van Rouveen naar Staphorst, een roerige vergadering van ingelanden of een zitting voor het Kantongerecht in verband met nalatige Staphorster burgers. Deze week zijn nieuwe verhalen geplaatst, te weten:

·        De maand januari van het jaar 1926 heeft in Zalk aan de IJssel en Dalfsen aan de Vecht een bijzondere klank. Op beide plaatsen brak toen namelijk een dijk door, met als gevolg dat  er werd gesproken van ‘een ramp’. Koningin Wilhelmina kwam de getroffen gebieden bezoeken.

·        In sommige waterschapsbesturen zijn vertegenwoordigers van vele generaties te vinden. Zo bleek bijvoorbeeld bij het afscheid in 1951 van mr. J.F. baron van Haersolte te Dalfsen als dijkgraaf van het Waterschap De Noorder Vechtdijken. Al meer dan een eeuw hadden  zijn voorvaderen functies vervuld in het bestuur van dit waterschap.

·        In de natte maand januari van 1926 vindt in Zwolle een kleine revolutie plaats in de waterschapswereld. Er wordt een ingrijpende reglementswijziging doorgevoerd, waarmee huiseigenaren van de nieuwe wijk Veerallee óók gaan meebetalen voor de kosten van een kort tevoren opgericht gemaal. En daar is men het niet mee eens…

De verhalen worden verteld in hedendaags Nederlands en daartoe, waar nodig, ‘hertaald’, zodat bijvoorbeeld ook een middeleeuwse tekst direct toegankelijk is voor de lezers van tegenwoordig.

Inwoners van het beheersgebied van het Waterschap Groot Salland – maar ook andere belangstellenden – kunnen tevens zelf suggesties aandragen voor verhalen. Hiervoor kan  tijdens kantooruren contact worden opgenomen met historicus Wim Coster, verbonden aan het Historisch Centrum Overijssel en auteur van verschillende boeken over de waterschapsgeschiedenis van Overijssel (038 – 4266300, e-mail: w.coster@historischcentrumoverijssel.nl  .

1926, Zwolle: Belang, betaling, zeggenschap

In de natte maand januari van 1926 vindt in Zwolle – op een zaterdagavond vanaf 19 uur(!) – in café de De Munnik aan de Hoogstraat een kleine revolutie plaats in de waterschapswereld. Voorzitter J. Roskam van ‘Benoorden de Willemsvaart’ drukt dan namelijk een ingrijpende reglementswijziging door. Hij wil, dat de huiseigenaren van de nieuwe wijk Veeralle, gelegen in de polder Blalo, óók gaan meebetalen voor de kosten van een kort tevoren opgericht gemaal. Tot dusverre waren het, zoals ook elders gebruikelijk, alleen de grondeigenaren die bijdroegen. Roskam heeft rijkslandbouwconsulent F.P. Mesu uitgenodigd om zijn standpunt te komen verdedigen. De beide poldermeesters zijn het daarmee niet eens, omdat de doortastende voorzitter buiten hen om heeft gehandeld. De pas benoemde voorzitter is echter niet voor één gat te vangen, zoals de notulen van de betreffende vergadering van stembevoegde ingelanden laten zien.

‘De heer Roskam wenst van zijn recht als voorzitter gebruik te maken teneinde de vergadering voor een half uur te schorsen, om de heer Mesu gelegenheid te geven zijn lezing te houden. Na de schorsing heropent de voorzitter vervolgens de vergadering, waarna de poldermeester Mensink het woord neemt om tegen deze schorsing te protesteren. Hij vindt dat de zaal voor een ander doel gebruikt wordt, dan waartoe zij is afgehuurd. De voorzitter wijst hem er op, dat de zaal kosteloos beschikbaar is gesteld. De heer Warner is van mening dat de vergadering haar eerder voor zijn initiatief hoorde te danken, bij welke mening de heer Bilderbeek zich aansluit.’

Vervolgens wordt eerst nog stevig gesteggeld over de vraag óf en hoeveel er gemalen moet worden, want de kosten lopen op en de boeren willen met het oog op de vorst liever enig water op het land laten staan. Deskundige Mesu is het daarmee eens, waarna bij acclamatie wordt besloten 10 à 20 cm water weg te malen. Dan komt Roskam weer terug op het onderwerp betaling.

‘De voorzitter bespreekt thans de vraag of een betere verdeling van de lasten niet gewenst is. Hij vindt de herklassificatie niet nodig, maar wil dat de vierde klasse ook zal bijdragen. De heer Mesu steunt dit voorstel. Niet alleen de ongebouwde, maar ook de bebouwde eigendommen behoren bij te dragen. De heer Warner is hier sterk voor, waarop de voorzitter de navolgende motie in stemming neemt. “De vergadering van stembevoegde ingelanden van het Waterschap benoorden de Willemsvaart, vergaderd op 16 januari 1926, gehoord het voorstel van de voorzitter en het ter zake uitgebrachte advies van de heer F.P. Mesu, rijkslandbouwconsulent te Zwolle, spreekt als haar oordeel uit, dat reglementswijziging gewenst is, in die zin, dat er een betere verdeling van de lasten kome, onder meer doordat de gebouwde eigendommen afzonderlijk worden aangeslagen, en gaat over tot de orde van de dag. Deze motie in stemming gebracht, wordt bij acclamatie aangenomen.’

Als de reglementswijziging ter inzage wordt gelegd, komen er bezwaren van huiseigenaren die vinden dat zij bij betaling in het geheel geen belang hebben en daarvoor dus ook niet wensen te betalen. Secretaris mr. Jan Willem Gratama wijst er echter op, dat de kelders en tuinen nu niet meer onder water komen te staan, dat de wegen droog blijven en dat ook aan de overlast van malariamuggen een eind zal komen. Hij wil daarmee het ‘belang’ van de huiseigenaren aantonen, alsmede de logische link met de betaling én de zeggenschap. De huurders blijven hier voorlopig nog buiten schot en buiten spel.

Het zal nog tot … duren, alvorens ook zij, alom in den lande, binnen de categorie  ingezetenen gaan meedraaien in de trits: belang, betaling, zeggenschap.

Bronnen:

Wim Coster. Leven met het water in de IJsseldelta. Een waterschapsgeschiedenis. Kampen 2002.

Archief van het Waterschap Benoorden de Willemsvaart, inv.nrs. 2 en 3. Gemeentearchief Kampen.