Zwolle – Maandag 5 mei om 10.15 uur werd in Zwolle de nationale vlag gehesen, het Wilhelmus gezongen en het bevrijdingsvuur ontstoken bij het monument in het Ter Pelkwijkpark. De start van de bevrijding en het bevrijdingsfestival sluiten daarmee mooi op elkaar aan en herdenken en vieren krijgt inhoud op dezelfde markante plek.

Het Bevrijdingsvuur werd uit Wageningen opgehaald door atleten van AV PEC 1910. Daarna hield burgemeester Henk Jan Meijer een toespraak bij het monument (Lees verder). Het Bevrijdingsfestival Overijssel gaat vervolgens om 12.30 uur van start in Park de Wezenlanden. Wethouders Hennie Kenkhuis en Erik Dannenberg nemen daar deel aan zogenaamde chatsessies.

Toespraak burgemeester H.J. Meijer:

Dames en heren, jongens en meisjes,

4 mei en 5 mei

Geen 5 mei zonder 4 mei. Geen viering zonder herdenking. Geen ‘vijf voor vijf’ zonder ’twee voor vier’. Dit jaar wordt die onlosmakelijke verbinding tussen 4 en 5 mei in Zwolle ook zichtbaar, door te herdenken en te vieren op één en dezelfde plek.

Jongeren

Gisteren kwamen we hier bij het monument samen om al die mensen te gedenken die vielen voor onze vrijheid. Vrijheid die we vandaag met elkaar vieren. De opkomst bij de Stille Omgang en de plechtigheid is ieder jaar weer indrukwekkend. Veel oudere, maar ook steeds meer jonge mensen. En dat is zo belangrijk, omdat het betekent dat we ons bewust zijn van wat er toen is gebeurd. Maar ook van wat er nú gebeurt en van wat er kán gebeuren, als we niet stilstaan bij hen die zich tijdensde Tweede Wereldoorlog voor onze vrijheid hebben ingezet, maar ook daarna.

Brug

Juist die brug van toen naar nu is essentieel. Zoals de IJsselbrug létterlijk een brug van toen naar nu is, met de recente opnamen van de film Oorlogswinter naar het boek van Jan Terlouw. Het verleden dat in het heden leeft. Dat geldt ook voor het boek In Europa van Geert Mak, dat weken achtereen op televisie tot leven kwam en waarin de Tweede Wereldoorlog een belangrijke rol speelde.

Thema 2006-2010

Het Nationaal Comité 4 en 5 mei stelt iedere vijf jaar een bindend thema vast. Voor de periode 2006 tot en met 2010 is dat ‘vrijheid maak je met elkaar’. Een thema dat dit jaar het accent ‘solidariteit: de ruggengraat van vrijheid’ heeft meegekregen. Een thema waaraan we ook in Zwolle invulling geven tijdens het bevrijdingsfestival van vandaag. Met solidariteit wordt de inzet voor de vrijheid van de ander bedoeld. Een inzet die niet vrijblijvend is.

Grondrechten

Als je het over vrijheid hebt, heb je het ook over grondrechten. In 1948, nu 60 jaar geleden, is het begrip vrijheid in een context geplaatst. In dat jaar stelden de Verenigde Naties de Universele Verklaring voor de Rechten van de Mens op. Want alleen door mensenrechten universeel van toepassing op iedereen overal ter wereld te verklaren, verklaren wij ze ook op onszelf van toepassing. Alleen dan worden mensenrechten écht universeel en zijn ze niet vrijblijvend.

Vrije woord

Als ik denk aan grondrechten, denk ik ook aan Amsterdam, de stad die sinds april een jaar lang Wereldboekenstad is. Deze manifestatie ter bevordering van het vrije woord is een initiatief van Unesco, de culturele organisatie van de Verenigde Naties. Amsterdam heeft als thema Open Book, Open Mind gekozen. Als boegbeelden zijn Baruch Spinoza, Anne Frank en Annie M.G. Schmidt aangewezen, allen verbonden met de stad en het vrije woord. Maar Zwolle doet niet voor Amsterdam onder. Want Zwolle is de geboortestad van de liberale staatsman Thorbecke; grondlegger van ons huidige staatsbestel en Grondwet!

Verantwoordelijkheid

Schrijver Nelleke Noordervliet schreef er voor NRC Handelsblad vorige maand een interessant artikel over. Daaruit is me bijgebleven, dat voor haar bij het vrije woord ook verantwoordelijkheid hoort. Ik citeer: ‘Dat je staat voor wat je zegt, dat je je naam eraan verbindt’. Ze gaat verder ‘Ik geloof in het vrije woord dat hoort bij de rechten en plichten zoals wij die in het Westen in onze grondwet hebben vervat. Er horen verantwoordelijkheden bij’. Dat betekent voor de schrijver niet moedwillig kwetsen of je smakeloos en beledigend uitlaten, maar wel geen angst hoeven voelen om je te uiten. Want het in alle openheid met elkaar verschillen van mening, debatteren, het gesprek aangaan: dat mag niet alleen, het is ook goed. Op die manier blijft er immers niets onder de oppervlakte ‘broeien’ en wordt escalatie voorkomen. Het is goed als we ons dat blijven realiseren, ook in een tijd waarin dit niet voor iedereen vanzelfsprekend is.

Solidariteit

Solidariteit is net zo min als het vrije woord vrijblijvend. Beide impliceren verantwoordelijkheid en verplichtingen. Dat je rekening houdt met de gevolgen van wat je doet en wat je zegt. Noem het beleefdheid, respect, medemenselijkheid, saamhorigheid. Zonder dat alles is vrijheid kwetsbaar.

Kortom, voor vrijheid zijn we afhankelijk van elkaar. Samenwerken is nodig. Voor vrijheid in Zwolle, in Nederland, in heel de wereld. In de Tweede Wereldoorlog bewezen mensen en landen dat solidariteit meer is dan alleen woorden. Het betekende toen elkaar daadwerkelijk steunen. Hun solidariteit richtte zich op behoud en herovering van vrijheid. Die solidariteit eindigde niet met de bevrijding: de internationale gemeenschap spande zich na de oorlog in voor de wederopbouw.

Rotterdam: start nationale bevrijding

De Minister-President gaf vanochtend in Rotterdam het startsein voor het landelijke bevrijdingsfeest. Volgend jaar doet hij dat hier in Zwolle! Vandaag gaan mensen in Rotterdam en de rest van het land met elkaar in gesprek. Hebben we ‘vijf voor vijf’; vijf minuten tijd voor 5 mei. In Zwolle gaan we vijf minuten met elkaar ‘chatten’ en staan we op een hedendaagse manier stil bij wat vrijheid en solidariteit betekent. Want door naar elkaar te luisteren, je in elkaar te verplaatsen en te weten wat de ander bezighoudt, kun je ook het beste samen herdenken en vieren. En aan vrijheid werken.

Afsluiting

Ik wens iedereen – van jong tot oud – een feestelijke dag waarin we met elkaar in vrijheid het gesprek aangaan. Om ook in de dagen daarna met elkaar in gesprek te blijven en solidair te zijn!

drs. H.J. Meijer, burgemeester van Zwolle