Zwolle – Zodra het kan toont Museum de Fundatie in drie tentoonstellingen honderd jaar activistische kunst. Het werk van Duits Dadaïst, fotomonteur en politiek kunstenaar John Heartfield (1891 – 1968) vormt de basis.
Het is het grootste overzicht van het oeuvre van deze influencer avant lettre dat ooit in Nederland te zien is geweest. De tentoonstelling is samengesteld door de Berlijnse Akademie der Künste en ging daar vorig jaar in première. Na Zwolle reist de tentoonstelling verder naar de Royal Academy of Arts in Londen.
Gelijktijdig laten alumni en docenten van HKU activisme van nu zien in de expositie Van wie is de wereld? Beeldend woordkunstenaars Sticks en Typhoon bieden tegenwicht en maken ruimte voor contemplatie in hun multimediale installatie ONDER WATER.
Deze tentoonstellingen nodigen iedereen uit om na te denken over de verbeelding van politieke ideologie, en over onze maatschappelijke dromen en nachtmerries.
John Heartfield stond aan de wieg van de Berlijnse Dada en vond in 1919 samen met George Grosz de fotomontage uit. In die tijd werd hij ook lid van de KPD, de Duitse communistische partij. De KPD zag al gauw het communicatieve potentieel van de fotografische beeldmanipulaties van Heartfield, en gaf hem de ruimte om de covers te maken van het tijdschrift AIZ (Die Arbeiter-Illustrierte Zeitung). Ook verzorgde Heartfield de verkiezingscampagnes voor de KPD. Hij werd gelauwerd en gevreesd door zijn scherpe ontleding van het Nationaalsocialisme, waarbij hij Adolf Hitler genadeloos op de korrel nam. Zijn vriend en kunstcriticus Adolf Behne typeerde in 1931 zijn montages als “Fotografie plus Dynamiet”.
Door de enorme zeggingskracht en politieke invloed van zijn beelden moest Heartfield in 1933, na de machtsovername door Hiltler, Duitsland halsoverkop ontvluchten. Hij zette zijn politieke agitatie vanuit Praag voort. Na ballingschap in Engeland tijdens de Tweede Wereldoorlog keerde Heartfield terug naar Duitsland, hij koos voor de DDR. Daar werd hij door de nieuwe machthebbers met enige argwaan en reserve bejegend en slaagde er niet in de propagandistische kracht van zijn werk te doen herleven. Hij wierp zich op het vormgeven van boeken (iets wat hij vanaf het begin van zijn kunstenaarschap al deed) en op het ontwerpen van theaterdecors.
In 1968 overleed John Heartfield. Hij heeft nog net kunnen meemaken hoe de studentenbeweging in de jaren ’60 de beeldtaal van zijn fotomontages omarmde.
Bijna een eeuw later heeft het werk van Heartfield niets van zijn explosieve kracht verloren. Fotografie plus Dynamiet is dan ook niet alleen een kennismaking met de grondlegger van de fotomontage, maar ook een uitnodiging aan de nieuwste generatie kunstenaars om zich door zijn oeuvre te laten inspireren.
Precies dat gebeurt in Van wie is de wereld?, een expositie in samenwerking met Hogeschool voor de Kunsten Utrecht (HKU). Negentwintig activistische makers, alumni en docenten van HKU, reageren op actuele thema’s als klimaat, racisme, gender en identiteit.
Deelnemende kunstenaars zijn:
Tijl Akkermans, Sara Blokland, Herman van Bostelen, Bertrand Burgers, Mingus ten Cate, Circus Andersom, De Designpolitie, Studio Willum Geerts, Christina Della Giustina, Mario Gonsalves, William Knies, Kummer & Herrman, Pam van Manen, Polina Medvedeva & Isaura Sanwirjatmo, Kevin Osepa, Joyce Overheul, Stëfan Schäfer, Anika Schwarzlose & Brian D. McKenna, Erwin Slegers, Fadenka van der Sloot, Studio Airport, Thonik, Hedy Tjin, Jip van den Toorn, Alana van der Valk, Yuri Veerman.
Cartoonist, docent Illustration Design van ArtEZ én Heartfieldliefhebber TRIK draagt bij aan Van wie is de wereld? met eigen werk. Ook tonen zijn eerste- en tweedejaarsstudenten verkiezingsposters.
Junte Uiterwijk (Sticks) en Glenn de Randamie (Typhoon) brengen de constante kakofonie van meningen tot stilstand in hun multimediale installatie ONDER WATER. Hier is ruimte is voor rust, bezinning, vereniging, maar ook voor stellingname. Met een combinatie van projecties, live nieuwsfragmenten en speciaal voor de gelegenheid geschreven tracks dagen de beeldend woordkunstenaars de bezoeker uit om polarisatie achter zich te laten en de wereld eens vanuit meerdere perspectieven te bezien.
De website van De Fundatie wordt de komende tijd gevuld met videoportretten van de makers en een videotour door de tentoonstellingen. Ga naar museumdefundatie.nl voor meer informatie.
John Heartfield: Fotografie plus Dynamiet is een tentoonstelling georganiseerd door de Akademie der Künste Berlijn, Museum de Fundatie Zwolle en de Royal Academy of Arts Londen. Curatoren: Angela Lammert, Rosa von der Schulenburg, Anna Schultz.
Van wie is de wereld? is een samenwerking met de Hogeschool voor de Kunsten Utrecht, met een bijdrage van TRIK/ArtEZ. Gastcurator: Erwin Slegers.
ONDER WATER is een project van Junte Uiterwijk (Sticks) en Glenn de Randamie (Typhoon), installatie in samenwerking met Circus Family, beats door Kubus.
De tentoonstellingen zijn zodra het kan te zien in Museum de Fundatie in Zwolle.
