“Als je niet al jaren op de wachtlijst staat voor een sociale huurwoning en geen geld genoeg hebt voor een hypotheek, dan heb je geen keuze en ben je overgeleverd aan bedrijven als Monoma,” zegt een jonge Zwollenaar maandag in de Zwolse rechtbank. “Met het mes op de keel teken je een wurgcontract en betaal je 300 euro per maand voor een kippenhok.” In een kort geding moet de rechter bepalen of de man een huurcontract heeft getekend of een bruikleenoverkomst en hij onmiddellijk zijn woning moet verlaten.
De man woont samen met acht andere Zwollenaren in een kantoorpand aan de Dokter Spanjaardweg 11. In het gebouw achter het Isala ziekenhuis zat ooit de bloedbank. Om te voorkomen dat het leegstaande pand gekraakt zou worden, ging eigenaar Jansen Vastgoed uit Zwolle vijf jaar geleden in zee met leegstandsbeheerder Monoma. Het bedrijf is een onderdeel van Mosaic World en allesbehalve een kleine speler op de vastgoedmarkt. Monoma is actief in negen landen. In Zwolle namen ze hun klus serieus. Om te voorkomen dat de leegstaande bloedbank gekraakt zou worden sloot het bedrijf met 42 mensen een overeenkomst af om er te gaan wonen.
Stijgende energieprijzen
Antikraak is geen huurovereenkomst, de bewoners hebben daardoor geen recht op huurbescherming. Antikrakers tekenen een bruikleenovereenkomst en betalen een onkostenvergoeding. Monoma presenteerde de bewoners van de oude bloedbank maandelijks een rekening van meer dan 300 euro, waarvan 75 euro voor gas, water en licht. De 42 kamers hebben gemiddeld een vloeroppervlakte van zo’n 14 vierkante meter.
Sinds 2017 was er voor Monoma en de pandeigenaar geen vuiltje aan de lucht, tot de energieprijzen flink begonnen te stijgen. Jansen trok aan de bel bij de leegstandsbeheerder omdat hij uit eigen zak geld moest bijleggen voor de energierekening van het pand. Jansen wilde het pand op 9 oktober leeg hebben en Monoma stuurde een brief naar de 42 bewoners. De antikraakovereenkomsten kennen een opzegtermijn van 28 dagen, Monoma stuurde de brief ruimschoots voor die tijd. De meeste bewoners vonden elders onderdak maar negen bewoners lukte dat niet.
Trappenhuizen dichtgetimmerd
Dit tot ongenoegen van Monoma en Jansen. Monoma sleepte de negen bewoners voor de rechter om een ontruiming van het pand te vorderen. Jansen bleef ook niet op zijn lauweren rusten. Hij stuurde een aannemer naar de Dokter Spanjaardweg om de verwarming uit te schakelen, de afvalbakken te verwijderen en het slot van de voordeur te vervangen. Tevens liet hij de trappenhuizen in de centrale hal dichttimmeren. Via deze trappen hebben de bewoners toegang tot hun kamers op de bovenliggende etages. De voordeur afsluiten was geen optie omdat de begane grond verdieping nog steeds verhuurd wordt als bedrijfsruimte.
Ook zouden de bouwvakkers geprobeerd hebben om in de kamers van de bewoners te komen en dat leidde tot een grimmige situatie. De politie kwam eraan te pas om te bemiddelen. De aannemer moest het pand verlaten. Op hun beurt vervingen de bewoners de sloten van de nooduitgangen. Via de brandtrappen aan de buitenzijde van het pand kunnen ze nog in hun kamers komen. De spanning was dan ook voelbaar in de volle rechtszaal.
Flinke winsten
“Hun woning en veilige haven staat op het spel,” zegt Marcel Schuckink Kool, advocaat van de bewoners. “Monoma, een bedrijf van vastgoedmiljonair Joost van Gestel boekte een recordwinst van 195 miljoen euro over de rug van bewoners. Jansen wil de huurders eruit laten gooien om er nieuwe in te zetten en dat is een vastgoedspelletje dat moeilijk is te verkroppen.”
Daarnaast meent de advocaat dat er geen sprake is van antikraak. “De bewoners betalen veel meer dan volgens de Huurcommissie voor een kamer zou moeten.” Hij vermoedt dat Monoma flinke winsten boekt met de te hoge onkostenvergoedingen. Hij wil daarom dat Monoma de rekeningen laat zien om aan te tonen dat de bewoners echt alleen de onkosten vergoeden.
“Antikraak is wonen om het niet, en uitsluitend de onkosten betalen. Als Monoma winst wil maken horen ze dat via Jansen Vastgoed te doen die er alle belang bij heeft dat het pand niet gekraakt wordt, niet via de bruikleenovereenkomsten van de bewoners,” aldus de advocaat.
Geen woonzekerheid
“Waarom Van Gestel moet worden benoemd ontgaat mij geheel,” foetert Martijn Hoogstraten van Menoma. “Het is volkomen kolderiek om inzage te geven in de jaarstukken.” De advocaat zegt dat alle bewoners wisten dat ze antikraak gingen wonen en er geen sprake kan zijn van woonzekerheid.
De leegstandsbeheerder kan op ieder moment een einde maken aan de overeenkomst die een opzegtermijn van 28 dagen kent. Hoogstraten zegt dat hij niet weet of Jansen in de toekomst weer nieuwe huurders in het pand wil onderbrengen. Hij weet niet beter dat Jansen het pand wil slopen om er 430 nieuwe woningen te realiseren.
Schuckink Kool betwist dat: “Er is geen sloopvergunning bij de gemeente aangevraagd door Jansen, ze hebben wel een wijziging van het bestemmingsplan gevraagd om er voor langere tijd tijdelijke verhuur van woonruimten toe te staan.”
De Monoma-advocaat vindt het niet relevant. “Jansen heeft de overeenkomst met Monoma opgezegd en dan moeten zij het pand leeg opleveren.” Het steekt hem dan ook dat de negen bewoners het weigerden. “Ze wisten donders goed waar ze aan begonnen,” aldus Hoogstraten. “Het is Jansen ernst, ze willen het pand leeg hebben.”
Energietoeslag aanvragen
De advocaat van de bewoners is het daar niet mee eens. “In de bruikleenoverkomsten staat dat sloop, renovatie of verkoop van het pand de redenen zijn voor het opzeggen van de bruikleenovereenkomsten.” Ook de te hoge energierekening vindt de advocaat geen reden om de bewoners op straat te zetten. “Dat zegt dus dat het niet kan omdat u het wil of omdat het ernstig te duur is,” aldus Schuckink Kool.
“42 keer 75 euro per maand is bijna 38.000 euro per jaar aan energiekosten,” rekent Schuckink Kool de rechter voor. Hij stelt dat als het niet toereikend was, het normaal was geweest om de bewoners hierover te benaderen. “Alle bewoners staan ingeschreven op het adres bij de gemeente en hadden een aanvraag kunnen doen voor een energietoeslag. “
De advocaat heeft geen idee hoe hoog de energienota van Jansen is. Er is volgens hem wel een hoog bedrag genoemd, maar de bewoners en de advocaat krijgen de facturen niet te zien. “Waarschijnlijk is het de energienota van het totale pand, terwijl de bewoners maar van een gedeelte gebruikmaken. Op de begane grond zit een bedrijf en we weten niet wat die aan energie verbruikt.”
Grof geld
De rechter wil van de bewoners weten of ze ingeschreven staan als woningzoekenden in Zwolle en wat hun binding met de stad is. De bewoners blijken te werken of te studeren in Zwolle en hebben hun sociale netwerk in de stad. Een aantal is geboren en getogen Zwollenaar. Een bewoner is momenteel werkeloos en heeft na afloop van de zitting een sollicitatiegesprek. Ze geven aan dat als ze uit hun woning worden gezet, ze weer bij hun ouders moeten gaan wonen of een woonruimte moeten huren op de geliberaliseerde huurmarkt.
Een woning kost dan al snel 800 euro per maand. Ze willen dat wel doen, maar eisen dat Monoma ze 800 euro per maand gaat betalen met aftrek van het maandbedrag dat ze nu betalen voor een kamer aan de Dokter Spanjaardweg. “Monoma maakt gebruik van jongeren op een lastige woningmarkt om er grof geld aan te verdienen,” is de eindconclusie Schuckink Kool.
De rechter zegt dat ze voldoende heeft gehoord van de partijen. Ze neemt twee weken de tijd om tot een uitspraak te komen.
