Drie Staphorsters hoorden dinsdag flinke taakstraffen met een voorwaardelijke gevangenisstraf tegen zich eisen voor hun aandeel in de sinterklaasrellen op de afrit van de A28. De advocaten van de mannen vinden de strafeisen buitensporig hoog, ook begrijpen ze er weinig van dat slechts vier verdachten voor de rechter verschijnen, terwijl ruim 150 anderen vrijuit lijken te gaan.

Het gaat op zaterdag 19 november 2022 flink mis op de afrit van de snelweg bij Staphorst als een blauwe Volkswagen met demonstranten van actiegroep Kick Out Zwarte Piet (KOZP) het dorp onder de rook van Zwolle wil binnenrijden. Een menigte dwingt de auto tot stoppen en al snel vliegen de eieren door de lucht. Mannen, voor een deel verkleed als Zwarte Piet omsingelen de auto.

Ruitenwissers afgebroken
Twee mannen ontsteken fakkels en er wordt flink geschreeuwd. De bestuurder draait het raampje open omdat hij het gesprek wil aangaan. Al snel dringt de rook van de fakkels de auto binnen. De demonstranten zien kans om weg te rijden, maar worden verderop weer tegengehouden.

Opnieuw wordt de auto bekogeld met eieren, modder en teer. De ruitenwissers worden afgebroken en de kofferbak wordt geopend. Een tas en spandoeken worden uit de auto gegrist, iemand rukt het portier van de Volkswagen open en trekt de contactsleutels uit het slot. De inzittenden van de auto staan doodsangsten uit en worden bekogeld met eieren.

Niet veel later gebeurt iets soortgelijks met een Ford Mondeo op de afrit. In de auto zitten waarnemers van Amnesty International. Zij reisden af naar Staphorst om onafhankelijk te observeren of het demonstratierecht wordt geëerbiedigd. Eieren treffen de auto, de ruitenwissers worden verbogen, iemand gaat op de motorkap zitten, er worden twee deuken in de auto getrapt en de menigte schudt de auto flink heen en weer.

Onderzoek Lavendel
“Gekkigheid zeggen we dan,” reageert de voorzitter van de meervoudige kamer na het bekijken van de videobeelden. “Het is wel uit de hand gelopen,” zegt Johan B. (27). “Er zijn aardig wat eieren doorheen gegaan.” De Staphorster legt uit dat het sinterklaasfeest in Staphorst een traditie is. “Het doel was dat het kinderfeest niet verstoord zou worden.” Hij krijgt bijval van Jaron S. (22): “Ik wilde een tegengeluid laten horen, ik vind het gewoon een traditie van ons.” Eenzelfde geluid klinkt bij Klaas H. (21).

Na de rellen verspreidde de politie beelden om de relschoppers te traceren. Twee gezochte Staphorsters meldden zich vervolgens bij de politie, de derde werd in zijn woning aangehouden na een anonieme tip. Ondanks de vele uren en geld die politie en justitie in het onderzoek genaamd Lavendel staken, bleven ruim 150 andere tegendemonstranten buiten schot. De officier van justitie vraagt de drie Staphorsters of ze in de rechtbank namen van anderen willen noemen. Het drietal houdt de kaken stijf op elkaar.

Recht op betoging belemmerd
“Wat er onderaan die afrit is gebeurd, heeft ervoor gezorgd dat de geplande demonstratie van KOZP noodgedwongen moest worden afgelast,” zegt de officier van justitie. “De menigte heeft hen belet om gebruik te maken van het recht op vrije meningsuiting en recht op betoging. Bovendien werd daarbij geweld gebruikt.”

“Wat als uw familie of vrienden, dorpsgenoten, streekgenoten of misschien wel uzelf om welke reden dan ook willen demonstreren?” vervolgt de officier. “Dan wilt u toch ook niet dat een grote menigte gaat lopen belemmeren, intimideren en geweld gebruiken? Behandel een ander zoals u zelf ook behandeld wilt worden!” Het Openbaar Ministerie eist tegen alle drie de mannen een taakstraf van 180 uur met een voorwaardelijke gevangenisstraf van 14 dagen.

“De lading die de officier aan de zaak geeft is ongepast,” stelt Henk Voors, de advocaat van Jaron S. De advocaat leest passages voor uit het onderzoeksrapport dat na de sinterklaasrellen werd opgesteld in opdracht van de gemeente Staphorst. Hij vat samen dat het de meeste mensen niet ging om de figuur van Zwarte Piet.

Beeldvorming over Staphorst
De onderzoekers schreven dat Staphorst al tientallen jaren te maken heeft met beeldvorming en vaak wordt weggezet als ’toonbeeld van achterlijk en middeleeuws Nederland’. Het vertrouwen van de Staphorsters in de overheid is ook flink gedaald tijdens de corona- en stikstofcrisis.

De boosheid die loskwam op de afrit van de A28 was volgens de onderzoekers breder en had vooral te maken met dat mensen ‘van buiten’ naar Staphorst kwamen om de dorpelingen te vertellen dat ze iets verkeerd doen en daarbij eisen stelden dat er zaken veranderd moesten worden in Staphorst.

“De dwingende morele superioriteit vanuit de Randstad,” aldus Voors. De advocaat is er duidelijk over dat het nooit zo uit de hand had mogen lopen. “Wat daar gebeurd is kan niet. Punt!” Volgens Voors koos KOZP bewust voor de demonstratie in Staphorst: “Juist Staphorst omdat het dan spannend wordt.”

Ook heeft de raadsman weinig goede woorden over voor het onderzoek van politie en justitie. “Waarom mijn cliënt wel en al die anderen die goed in beeld kwamen niet?” vraagt Voors zich af. “Het is heel eenvoudig, als je met een stapel foto’s onder de arm naar Staphorst gaat heb je er zo een paar te pakken.”

Verbod op willekeur
“Dat al die anderen niet te identificeren waren wil er bij mij niet in,” vervolgt Voors. Hij verzoekt de rechtbank om het OM niet-ontvankelijk te verklaren vanwege het verbod op willekeur. Ook Ralph Titahena, de advocaat van Johan B., heeft kritiek op de strafeis. “Mijn cliënt heeft aan een auto geschud, geroepen dat ze moesten wegwezen en met eieren gegooid,” stelt Titahena. “Dat staat in geen verhouding tot de eis.” De advocaat vraagt de rechtbank om de straf te beperken tot een taakstraf van hooguit 120 uur.

“Hoe rechtvaardig is het dat vier man uit een hele grote groep worden aangezien als de grootste relschoppers,” vraagt Umut Yildirim, advocaat van Klaas H. zich af. Net als de twee andere advocaten kan hij de eis van het Openbaar Ministerie niet volgen. Hij vindt een voorwaardelijke taakstraf voor Klaas H. meer gepast. Een vierde verdachte, een 40-jarige man uit Vriezenveen, wordt op een later moment berecht. Hij kon dinsdag niet verschijnen vanwege ziekte van zijn advocaat.

De rechtbank doet over twee weken uitspraak.