Zwolle – In de tijd dat het stadsbestuur van Zwolle nog vergaderde in de Schepenzaal van het Stadhuis was de democratie ver te zoeken. De schepenen uit de gegoede adellijke families bestuurden de stad zonder dat het gewone volk iets had in te brengen.
Tegelijkertijd waren ze ook rechters die de doodsstraf uitspraken. De beulszwaarden hangen nog in de Schepenzaal. Ter dood veroordeelden werden in de muffe en donkere kelders van het stadhuis met kettingen aan zolderhaken vastgezet totdat ze naar de Grote Markt werden geleid waar de beul onder grote publieke belangstelling hun hoofd afhakte. Zaterdag 10 september was de Dag van de Democratie en gemeenteraadslid Patrick Rijke leidde twee groepen belangstellenden langs "de monumenten van de democratie" in Zwolle.
De stadswandeling begon in de Schepenzaal. De kamers van Burgemeester & Wethouders liggen een verdieping boven de Schepenzaal dichtbij de Raadzaal, waar tegenwoordig de besluiten over de stad worden genomen. De adellijke bovenlaag heeft plaatsgemaakt voor de door het volk gekozen gemeenteraad. Deze verandering is niet vanzelf gegaan. Zwollenaar Joan Derk van der Capellen heeft meer dan tweehonderd jaar geleden met zijn pamflet “Aan het Volk van Nederland” de vriendjespolitiek van de adellijke regenten en het zwakke beleid van Willem V aangeklaagd en dat was voor die tijd revolutionair. Hij pleitte voor meer macht voor het volk. Het zou nog tientallen jaren duren voordat de ideeën van Van der Capellen in Nederland ingang zouden vinden en dat was voor een niet gering deel te danken aan de in Zwolle geboren democraat: Johan Rudolph Thorbecke.
De democratische stadswandeling begon in de Schepenzaal, symbool van het vóór-democratische tijdperk en eindigde in het geboortehuis van Thorbecke aan de Thorbeckegracht. Dit geboortehuis wordt nu het Staatshuys genoemd en is in 2014 geheel gerenoveerd, nadat overheidsconsultant Ben Keizers dit uitgewoonde pand had gekocht. Het is nu een plek waar volksvertegenwoordigers, overheidsbestuurders en ambtenaren elkaar in een historische omgeving ontmoeten en in een ongedwongen sfeer inspiratie opdoen en kunnen nadenken over de rol en taak van de overheid. Juist in het geboortehuis van Thorbecke kunnen ze nadenken over “Het Huys van Thorbecke”, zoals deze grote staatsman dat in de eerste helft van de negentiende eeuw heeft uitgedacht en dit gedachtengoed vertalen naar deze tijd.
Het pand herinnert ook nog aan een beladen tijdperk van onze geschiedenis. In de Tweede Wereldoorlog waren Joodse kinderen en leerkrachten vanaf 1 september 1941 uitgesloten van het algemeen onderwijs. Voor hen kwamen er aparte, Joodse scholen. In het geboortehuis van Thorbecke was tussen het najaar 1941 en voorjaar 1943 een instelling voor Joods voortgezet onderwijs gevestigd.
Het pand is nu modern en stijlvol ingericht met respect voor het verleden. Mooie overlegruimtes en ontmoetingsplekken, waar bezoekers informeel van gedachten kunnen wisselen. Paul Reef, verantwoordelijk voor marketing, communicatie en facilitaire zaken van het Staatshuys kan zich nog herinneren dat hoge overheidsbestuurders “met een bord op schoot” genoten van hun maaltijd en aan de keukentafel geanimeerd met elkaar in gesprek waren. In de ruimtes mooie verwijzingen naar de grote staatsman. Beneden hangt een geschilderd portret van Thorbecke, afkomstig van de Twentse textielfamilie Jannink, waarmee de familie Thorbecke was gelieerd. Kunstenaar Bart Domburg heeft de hele door Thorbecke ontworpen Grondwet met een fineliner met de hand overgeschreven. Volgens Paul Reef krijgt dit kunstwerk altijd de volle aandacht van overheidsbestuurders. Thorbecke heeft hier de eerste zestien jaar van zijn leven gewoond bij zijn ouders. Het pand is geheel gerenoveerd, maar de zolder is nog authentiek. Via een smalle, krakende en donkerrood geschilderde stoffige houten trap is de zolder te bereiken. De houten balken zijn nog origineel en ongetwijfeld heeft de jonge Johan hier op de plankenhouten vloer in zijn kinderjaren gespeeld en gedagdroomd wanneer hij uit het zolderraam naar de drukke gracht met schepen beneden keek en aan de overkant het werkvolk bij de hijskranen en pakhuizen aan het werk zag.
Hennie Vrielink
Verslaggever Weblog Zwolle
