Zwolle – Thomas a Kempis, de bekendste aanhanger van de Moderne Devotie overleed 550 jaar geleden in Zwolle. Om precies te zijn op 25 juli 1471. Hij was toen 91 jaar oud. Om zijn sterfdag te gedenken en het gedachtegoed van de Moderne Devotie onder de aandacht te brengen, worden er verschillende evenementen georganiseerd en initiatieven gelanceerd.
Het verhaal van de Moderne Devotie begint in Zwolle in 1384. De Deventenaar Geert Grote koopt een huis aan de huidige Praubstraat en sticht daar een broederhuis. Het wordt het arme klerkenhuis, later het arme fraterhuis genoemd. Deze Broeders van het Gemene Leven hielden zich bezig met bidden, mediteren en het kopiëren van geestelijke geschriften. Ook ontfermden ze zich over de leerlingen van de Latijnse School, die onder leiding van Joan Cele tot grote bloei kwam. Je zou kunnen spreken van buitenschoolse opvang ‘avant la lettre’.
Enkele fraters wilden graag wat meer in afzondering leven. Samen met Geert Grote vertrokken ze in 1384 uit de binnenstad van Zwolle, een uur gaans richting Overijsselse Vecht. Geert Grote wees op een van de rivierduinen, de Nemelerberg een geschikte plek voor een nederzetting aan. In 1398 werd het fraterhuis daar omgevormd tot een klooster. De heilige Agnes werd als beschermvrouwe gekozen. De Nemelerberg heette voortaan Agnietenberg.
De door Geert Grote in gang gezette beweging, die pas later Moderne Devotie genoemd zou worden kreeg veel navolging. In 1387 stichtten de ‘Broeders van het Gemene Leven’ het klooster van Windesheim. Van hieruit werden veel nieuwe kloosters gesticht, zodat de beweging zich als een olievlek over Nederland en Noord West Europa verspreidde.
Uit de preken en brieven van Grote komt naar voren dat hij zich zorgen maakte over de betreurenswaardige toestand van de kerk. De kerk was volgens hem meer een bedrijf geworden wat zich alleen nog met aardse zaken bezighield. Hij verafschuwde bijvoorbeeld de bouw van de Domtoren in Utrecht die hij met de toren van Babel vergeleek. Het benodigde geld voor de bouw kon beter aan de armen besteed worden.
Thomas heeft Geert Grote nooit gekend. Hij heeft les gehad van Florens Radewijns, vriend en opvolger van Geert Grote in Deventer. Op 18- of 19-jarige leeftijd, in 1399 meldt Thomas zich aan de kloosterpoort van het Agnietenklooster waar zijn oudere broer Johannes prior was. Op twee korte onderbrekingen na zou hij hier zijn hele leven blijven wonen. Na een lange proficiaatperiode legt hij pas in 1406 zijn geloften af. In 1413 of 1414 laat hij zich tot priester wijden. In 1425 werd hij subprior.
In Zwolle, in het St. Agnietenklooster schreef Thomas a Kempis zijn De Imitiatione Christi (De navolging van Christus). Er zijn onderzoeken die beweren dat dit boek na de Bijbel en mogelijk ook de Koran het meest gelezen boek ter wereld is. Oorspronkelijk is het boek in het Latijn geschreven. Later verscheen het in het Middelnederlands, de volkstaal van toen.
Naast de navolging van Christus schreef hij meerdere ascetische werken. Op een klein traktaat in het Nederlands na, allemaal in het Latijn.
Thomas was een verzamelaar van kernachtige Bijbelspreuken. Hij heeft de hele Bijbel in vijf delen gekopieerd. Het werk is door zijn medebroeders geïllustreerd. Thomas kende de Bijbel van kaft tot kaft. In zijn werk zijn veel Bijbelcitaten, vooral uit het Nieuwe Testament te vinden.
Na zijn overlijden wordt Thomas binnen het klooster begraven. In 1672 wordt zijn stoffelijk overschot onder leiding van pastoor Waaijer opgegraven en enige decennia in Zwolle vereerd. Zijn gebeente is in een fraai gesneden schrijn bijgezet en bevindt zich sinds 2006 in de Onze Lieve Vrouwe Basiliek (Peperbuskerk).
Meer informatie over Thomas a Kempis en de initiatieven rond zijn sterfdag kun je hier lezen.
Onder leiding van stadsgids Gerrit van Dijk kun je een gratis rondwandeling door Zwolle maken en meer te weten komen over Thomas a Kempis en de Moderne Devotie. Kijk hier voor meer informatie en aanmelding voor de rondleiding.
