Johan K. (51) uit Leeuwarden werkte meer dan tien jaar met veel plezier als veiligheidsman langs het spoor. Zijn taak: zorgen dat er voor de werklui en het treinverkeer geen gevaar ontstond tijdens werkzaamheden op de spoorbaan. Tot grote verbazing van velen was uitgerekend hij degene die het treinverkeer tussen Zwolle en Groningen maar liefst veertien keer in gevaar bracht door een reeks brutale koperdiefstallen.
Door zijn cokeverslaving zat de Fries al enige tijd in geldnood. Op 5 juli vorig jaar vroeg hij zijn vrouw om hem naar de spoorlijn Zwolle – Groningen te brengen. Hij vertelde haar dat hij voor zijn werk een paar kabels moest ophalen. Dat deed hij die dag nabij de Nieuwleusenerdijk in Zwolle. Door de koperdiefstal sloten zeven overwegen en reden de treinen met een aangepaste dienstregeling.
Levensgevaarlijke vlamboog
In de maanden daarna sloeg K. vaker toe langs de drukke spoorlijn tussen beide provinciehoofdsteden. Onder meer bij Dalfsen, Hoogeveen, Wijster, Beilen, Hooghalen, Assen en Glimmen ging hij met koperen kabels aan de haal. Op maandag 7 oktober 2024 ontstond er door zijn toedoen kortsluiting op het spoor waarbij een levensgevaarlijke vlamboog ontstond. Het treinverkeer tussen Zwolle en Groningen werd urenlang platgelegd.
Donderdag moest K. zich voor de koperdiefstallen verantwoorden in de rechtbank in Zwolle. “Hoe kan het dat u als spoorwegveiligheidsman dingen doet die gevaar veroorzaken?” vroeg de voorzitter van de meervoudige strafkamer zich af. De Fries verklaarde alles te hebben gedaan om juist gevaar te voorkomen. Volgens hem is voor de veiligheid alle bekabeling langs het spoor dubbel uitgevoerd. “Ik liet de back-up kabel altijd liggen,” aldus K. “Ik wilde geen storing of gevaar voor machinisten en reizigers veroorzaken. Dat wil je niet op je geweten hebben.”
Justitie en spoorbeheerder ProRail verwijten de Fries dat hij minstens twee keer flink wat gevaar veroorzaakte; ongeduldige weggebruikers staken alsnog de door de storing langdurig gesloten overwegen over met alle mogelijke gevolgen van dien. De vlamboog die door de kortsluiting ontstond bracht gevaar voor elektrocutie met zich mee.
K. vertelde de rechters dat die gevaren niet veroorzaakt zijn door de koperdiefstallen. “De staat van het spoor tegenwoordig is erbarmelijk door bezuinigen,” aldus de Fries. “Ik controleerde de dubbele bekabeling altijd eerst voordat ik er eentje weghaalde, maar weet natuurlijk niet zeker of de kabel die bleef liggen nog werkte.”
Schade van bijna een ton
De Fries leverde na iedere diefstal de kabels in bij een schroothandelaar. Volgens eigen zeggen viel de opbrengst bitter tegen. “Het zijn geen megabedragen die je ervoor krijgt,” zei K. “Ik heb er een koelkast en drugs van gekocht.” ProRail kwam door de diefstallen wel met een rekening van bijna 100.000 euro te zitten om de schade te herstellen.
De advocaat van K. onthulde hoe zijn cliënt gepakt werd. Na een reeks koperdiefstallen schakelde een spooraannemer een particulier recherchebureau in. Bij een van de diefstallen werd de bedrijfsauto van de veiligheidsman gezien. Die voorzagen de speurders van een peilbaken, waarna ze de politie waarschuwden.
Na zijn aanhouding werd K. op staande voet ontslagen door zijn werkgever. “Dat werk was mijn lust en mijn leven,” verklaarde K. in de rechtszaal. “Ik heb er veertien jaar gewerkt.”
Het Openbaar Ministerie wees de rechters op een koperdiefstal bijna vijftien jaar geleden bij Zevenaar. Daardoor botste een ICE-trein tegen een goederentrein. Net als bij de kabelroof door K. raakte er destijds niemand gewond. “Als er door koperdiefstal langs de spoorlijn mensen om het leven komen, dan zit je al snel aan levenslange gevangenisstraf,” deelde de officier mee aan K. Tegen de Fries eiste hij een taakstraf van 200 uur en een voorwaardelijke celstraf van 6 maanden.
De rechtbank doet over veertien dagen uitspraak.
