Voorbijgangers konden zich zaterdagmiddag op het Grote Kerkplein in Zwolle heel even wanen in een tunnel. Het kunstproject van de Israëlische kunstenaar Roni Levi werd door de Amsterdamse galeriehoudster Rachel Meijler naar Nederland gehaald. In een vrachtwagen met oplegger reist de tunnel door het land om aandacht te vragen voor het lot van de gijzelaars die sinds 7 oktober 2023 diep onder de grond worden vastgehouden door Hamas.
Voor het winkelend publiek en de bezoekers van de terrassen valt het nauwelijks op dat er een demonstratie gaande is. In het najaarszonnetje staat de vrachtwagen opgesteld voor de Grote Kerk. Met het trappetje aan de achterzijde en een rij wachtenden lijkt het op een doorsnee escaperoom, versterkt door de grote tekst “How do we get out of here?!!” op de zijkant van de oplegger.
No-escaperoom
Pas bij de ingang wordt duidelijk dat het anders ligt. Een bordje vermeldt ‘no-escaperoom’. Binnen wacht een onheilspellende tocht van 12 meter door een nauwe, lage gang, langs in doeken gewikkelde lijken en flessen urine. Na een haakse bocht gloort licht: het stadsplein waar mensen in vrijheid koffiedrinken of een glas wijn heffen.
“Hoop en vrijheid, dat is waar het om gaat,” zegt Meijler. Zij benadrukt dat er oog moet zijn voor het leed aan beide kanten. Ze vindt dat er te vaak wordt gezwegen in de media en in het publieke debat over de gegijzelden door Hamas, een organisatie die door de Europese Unie, en dus ook Nederland, op de terreurlijst is gezet.
Op haar kleding prijkt een stukje afplaktape met het getal 701. “Vandaag zitten de gijzelaars exact 701 dagen gevangen,” legt ze uit. Veel bezoekers volgen haar voorbeeld en plakken ook een stukje tape met het getal op hun kleding.
Groot leed aan beide zijden
Meijler ontkent het Palestijnse leed niet. Wie met haar spreekt ontdekt al snel dat het aan beide zijden groot is. Bij de terreuraanslag kwam haar neefje om het leven. Ook kunstenaar Levi moet verder leven met de wetenschap dat een dierbare van hem de gruwelijkheden van Hamas niet overleefde.
Steeds meer bezoekers nemen een bord met het portret van een gijzelaar en stellen zich op het plein op. Onder hen een ouder stel uit Kampen. De man vindt dat er te veel pro-Palestinageluid klinkt en dat het debat daardoor te eenzijdig is. “Wat zou Nederland doen als het jarenlang bestookt werd met raketten vanuit België en daarna de terreuraanslag van 7 oktober volgde?” vraagt hij zich af. Voor hij weer op de fiets stapt, voegt hij toe dat hij het jammer vindt dat je meteen als anti-Palestijns of extreemrechts wordt bestempeld.
‘Hoop op Palestijnse staat’
Meijler deelt dat gevoel. “Het is net zo goed een misvatting dat pro-Palestijns per definitie anti-Israël is. Ik ben ook pro-Palestijns. Ik hoop dat er ooit een Palestijnse staat komt.” De veelgehoorde kreet “from the river to the sea” raakt haar diep. “Het betekent dat er geen plaats meer is voor Israël.”
Een man uit Deventer zoekt haar op. De man met een Arabisch voorkomen noemt haar een zionist. “Dat klopt, dat ben ik,” reageert Meijler rustig. Op innemende wijze praat ze verder. Tien minuten later schudden ze elkaar de hand. “Veel mensen weten niet eens wat een zionist is,” zegt ze daarna. Zionisme is een beweging voor de oprichting en het behoud van een Joodse staat, waar Joden veilig kunnen wonen en hun identiteit behouden.”
‘Demonstreren zonder ontregelen’
In tegenstelling tot veel andere protesten blijft het stil op het Grote Kerkplein. Geen pamfletten, geen geroep. “Demonstreren kan ook zonder de maatschappij te ontregelen,” zegt een vrouw die zich aansloot. Ze wil niet met haar naam in de media. “Ik doe niets verkeerds, maar ben bang voor een negatief etiket of haat via social media.”
Dat die haat er is, blijkt wanneer een groep opgeschoten, alternatief geklede tieners langsloopt. “Als ik zes kogels had dan schoot ik er nu zes dood,” zegt een meisje. Beveiligers in burger horen het, schudden hun hoofd, maar grijpen niet in.
Aan het einde van de middag verschijnt een vrouw met een bord “Free Palestine”. Ze zegt het verschrikkelijk te vinden dat in Zwolle ruimte is voor deze demonstratie. De spanning loopt even op, maar Meijler stapt naar voren. Ze incasseert de harde woorden, gebaart omstanders afstand te houden en blijft praten tot de rust terugkeert.
De vrouwen besluiten zelfs samen op de foto te gaan. Maar als de tegendemonstrant haar bord wil vasthouden en Meijler tegelijkertijd dat van een gijzelaar, haakt ze alsnog af. Meijler reist voorlopig verder met de tunnel door het land. Ze hoopt maar één ding: dat de dag komt waarop ze geen nummers meer hoeft te schrijven op stukjes tape en dat de rondreizende tunnel definitief kan worden afgebroken.
