Zwolle – De verstokte liberaal Johan Remkes, oud-minister en oud-commissaris van de Koning was donderdagavond in Zwolle voor de traditionele Thorbeckelezing. Ook de overtuigd sociaal-democraat Herman Tjeenk Willink, oud vice-president van de Raad van State, minister van Staat en informateur van Rutte III was naar Zwolle gekomen.
Ondanks hun verschillende politieke achtergronden zijn ze behoorlijk eensgezind over de problemen in onze parlementaire democratie. Volgens Remkes voelt een deel van de bevolking zich onvoldoende vertegenwoordigd in Den Haag en dreigen af te haken van de politiek of zijn inmiddels al afgehaakt. Tjeenk Willink stelt vast dat een derde deel van de bevolking aangeeft: “Er wordt te weinig naar mij geluisterd in politiek Den Haag.”
Het zijn volgens Remkes met name laag opgeleiden die zich in een snel veranderende wereld onzeker en verweesd van de overheid voelen en niet meer naar de stembus gaan of stemmen op “anti-systeem partijen”. Tjeenk Willink deelt deze analyse en deze tweedeling tussen haves and have nots tast volgens hem het rechtvaardigheidsgevoel aan en holt de democratische rechtsorde uit.
Volgens Tjeenk Willink wordt dit probleem voor een deel veroorzaakt door de overheid zelf: “Teveel nadruk op economische groei, de bedrijfsmatige manier waarop de overheid wordt bestuurd en privatisering van publieke dienstverlening.” De politiek heeft te weinig aandacht voor de uitvoering van haar beleid. Volgens hem is dit een doodlopende weg en moet de overheid primair ten dienste staan van de op waarden gebaseerde democratische rechtsorde. “De burger is meer dan een kiezer of klant van de overheid.” Staatsburgerschap, waarbij de burger zich betrokken en verantwoordelijk voelt voor ons democratisch stelsel en het algemeen belang.
Daarbij horen tijdens het wetgevingsproces publieke debatten over de grote maatschappelijke vraagstukken met de bereidheid tot polderen en het sluiten van compromissen. Met afschuw sprak hij over “polarisatie als politiek verdienmodel” als gevaar voor de democratische rechtsorde. “De politiek moet deze rechtsorde juist verdedigen.” Remkes wil het zelfs mogelijk maken politieke partijen te verbieden, die de grondbeginselen van de democratische rechtsstaat aantasten.
Remkes heeft als voorzitter van de Staatscommissie Parlementair Stelsel in december voorstellen gedaan zodat burgers zich politiek beter vertegenwoordigd voelen. Kiezers moeten de mogelijkheid krijgen op personen uit hun eigen regio te stemmen in plaats van op een partij. Ook stelt hij voor een correctief bindend referendum in te voeren, waarbij een door de Tweede Kamer aangenomen wet door de bevolking kan worden afgewezen. Tevens wil hij de invloed van de kiezers op de kabinetsformatie vergroten door de formateur door de kiezers te laten kiezen.
Volgens Remkes hebben de meeste Nederlanders nog wel vertrouwen in onze parlementaire democratie, maar om dit stelsel toekomstbestendig te maken zijn er wijzigingen nodig. “Het is vandaag precies 100 jaar geleden dat de grootste wijziging in ons parlementaire stelsel heeft plaatsgevonden: invoering van het vrouwenkiesrecht.” Nadien zijn er geen ingrijpende wijzigingen meer aangebracht.
