Zwolle – Steeds meer kinderen in het regulier onderwijs krijgen psychische hulp of medicatie vanwege AD(H)D, angst of depressie. Windesheimonderzoeker Bert Wienen vindt die stijging zorgelijk: “Kijk niet alleen naar het kind, maar ook naar de onderwijscontext”, betoogt Wienen in zijn promotieonderzoek.
Leerlingen die in de klas druk of dromerig zijn, komen steeds vaker terecht bij jeugdhulp voor diagnostisch onderzoek, begeleiding of medicatie. Cijfers onderbouwen deze trend. De afgelopen jaren steeg het aantal kinderen dat jeugdhulp nodig heeft met maar liefst 12%.
Steeds meer kinderen hebben een individueel ontwikkelingsplan nodig in het onderwijs, waardoor er van leraren meer begeleiding wordt gevraagd. “We zien dat leerkrachten vaak als eerste opmerken dat een kind afwijkt van de norm. Steeds vaker wordt dan de vraag gesteld: ‘Wat mankeert dit kind’? Een vraagstelling die een biomedisch probleem veronderstelt. De oorzaak en oplossing worden in het kind gezocht. Terwijl je er ook vanuit pedagogisch perspectief of vanuit de onderwijscontext naar kunt kijken. Wat maakt dat dit kind zo op deze omgeving reageert en welke pedagogische ondersteuning past daarbij?”, zegt Bert Wienen, Associate lector Jeugd bij hogeschool Windesheim.
“Uit onderzoek blijkt dat de jongste jongens in de klas de grootste kans hebben om de diagnose ADHD te krijgen. Terwijl uit de context zou kunnen blijken dat het in feite onrijp gedrag is. “De perceptie van de leraar speelt een belangrijke rol, zo blijkt uit mijn onderzoek. Als er twee leerlingen in de klas als lastig worden ervaren, worden meer kinderen door een leerkracht lastig gevonden. En in klassen met een overschot aan jongens wordt meer afwijkend gedrag opgemerkt dan in klassen met meer meisjes. Waar dan juist pro-sociaal gedrag wordt opgemerkt. Dat is niet goed of fout. Maar het is wel belangrijk om deze context mee te wegen in diagnosetrajecten en daar bewust van te zijn”, licht Wienen toe. Op 3 juni promoveert hij op de rol van diagnoses in de onderwijscontext.
Hij ziet ruimte voor verbeteringen in de manier waarop het onderwijs is georganiseerd. “Bij toetsen draait het vooral om kennis van taal en rekenen. Maar weeg ook andere kwaliteiten van kinderen mee”, suggereert Wienen. Ook pleit hij voor balans in de groepssamenstelling, de verhouding tussen jongens en meisjes in de klas. Daarnaast zouden leraren volgens Wienen meer ruimte in het lesrooster moeten krijgen om tijd te steken in pedagogische ondersteuning en expertise van buiten in te roepen. Kleinere klassen helpen ook mee.
“Uit mijn onderzoek blijkt dat leerkrachten ambivalent tegenover diagnoses en medicatie staan. Maar er ook voordelen van ondervinden. Ik pleit voor alternatieve vormen van ondersteuning om de overdiagnosticering en overmedicalisering in het onderwijs terug te dringen. Vormen van begeleiding die meer recht doen aan de unieke talenten van kinderen en hun sprongsgewijze cognitieve ontwikkeling”, aldus Bert Wienen.
De toename in psychische diagnoses bij kinderen, komt volgens de Associate lector ook door de maatschappelijke druk om zo goed mogelijk te presteren. Recent zijn de normen in het basisonderwijs opgeschroefd. Kinderen moeten steeds meer vragen goed hebben om havo-advies te krijgen. Tegelijkertijd wordt er voor veel beroepen een hoger diploma gevraagd dan voorheen. Stijgende normen en verwachtingen versus beperkte middelen en tijd voor leraren in het onderwijs. Volgens Wienen een vruchtbare voedingsbodem voor uitval en werkdruk. Voor leraren is het een immense klus om te zorgen dat kinderen op het hoogst haalbare niveau uitkomen. Niet alleen ouders verwachten dat. Ook scholen streven naar excellentie.
Op 3 juni promoveert Bert Wienen op de rol van diagnoses in de onderwijspraktijk aan de Rijksuniversiteit Groningen bij de Faculteit Gedrags- en Maatschappijwetenschappen. Het onderwerp heeft al lange tijd zijn interesse, zowel de theoretische als de praktijkgerichte context. En sluit nauw aan bij zijn ervaring en expertise als psycholoog, onderwijskundige en bedrijfskundige. De promotie vindt plaats om 14.30 uur in het Academiegebouw in Groningen.
Zie ook: https://www.rug.nl/about-us/news-and-events/events/phd-ceremonies/?hfId=120207
Proefschrift Wienen Inclusive Education from individual to context
