Zwolle – Negen voormalige stagiaires van de in opspraak geraakte lokale omroep RTV Focus reageren opgelucht. Dit nadat ze uit de media vernamen dat de SBB de erkenning van het leerbedrijf heeft ingetrokken. De groep oud-studenten liep stage in de periode voor RTV Focus de status van publieke omroep kreeg.
Alle negen bewonderen ze de moed van de stagiaires die aan de bel trokken over de misstanden bij de omroep. Zij vinden dat het tijd is om hun ervaringen te delen. Dit om te voorkomen dat de klagers worden weggezet als rancuneuze jongeren die de omroep zwart willen maken. Het negental sluit zich dan ook aan bij de woorden van twaalf klagers. De stagetijd bij Focus ervoeren zij als mentaal slopend en ze hopen dat er nooit meer een jonge professional in deze situatie belandt.
De namen van de negen oud-stagiaires zijn bekend bij de redactie. Zeven oud-stagelopers willen voorlopig anoniem blijven in de media. Twee oud-studenten Sophie de Vries en Mathijs Schlaman willen dit niet. Zij vinden dat de openbaarheid zoeken de positie van de andere stagelopers sterker maakt. Ook de twaalf klagers die onlangs aan de bel trokken, besloten om anoniem te spreken met de media.
Een aantal stagelopers die met Weblog Zwolle spraken studeerden destijds bij Cibap, Deltion en Landstede in Zwolle. Echter vonden ook studenten uit de rest van het land een stageplek bij Focus. Sophie de Vries volgde destijds een audiovisuele studie bij het Friesland College. In 2019 kreeg ze een stageplek bij RTV Focus. Ze belandde op de derde etage van de Stadkamer, de thuisbasis van de lokale omroep. Een enorme ruimte vol bureaus en stoelen. En dat was het wel volgens Sophie. “Er was verder niks aanwezig qua computers, camera’s en apparatuur. Enige wat ik kreeg was een mobiele telefoon en een statief om mee te filmen. Dat sloot helemaal niet aan bij mijn opleiding.”
Mathijs Schlaman besloot samen met andere stagiaires om eigen professionele filmapparatuur te gebruiken om de stage enigszins op normale wijze af te ronden. “Er was daar maar één microfoon met een aansluiting voor onze eigen camera’s beschikbaar. Verder waren er wat microfoons, statieven en twee mobiele telefoons,” aldus Mathijs. “Voor de rest moesten wij alles zelf regelen. Dat is echt te weinig voor onze opleiding. Je zou maar uit een gezin komen dat het zich niet kan veroorloven om een camera voor je stage aan te schaffen.” Mathijs liep in 2019 stage bij de omroep. Hij volgde toen de opleiding tot audiovisueel specialist bij het Deltion College.
Niet alleen de cameramensen in spé ervoeren deze problemen bij Focus. Ook de stagelopers die mediaredactie studeerden bevestigen de erbarmelijke werkomstandigheden. “Er stonden een paar hele oude computers die ontzettend traag waren of helemaal niet werkten.” Een groter probleem in 2019 was het ontbreken van internet. Personeel van de Stadkamer ontdekte dat Focus illegaal op het netwerk van de bibliotheek zat en sloot ze af. “We moesten daarna gebruikmaken van het openbare wifi-netwerk van de Stadkamer. Dat was overdag zo traag dat we eigenlijk niets konden doen.”
De stagiaires vertellen dat Paul Oosterbaan, stagebegeleider en voorzitter van RTV Focus, keer op keer vertelde dat er een eigen aansluiting zou komen, maar dat er problemen waren. Problemen die een half jaar later nog niet waren opgelost. Voor hoofdredacteur en stagebegeleider Christine Spinder was het geen enkel probleem. Zij vond dat het werk door moest gaan en stagiaires hun eigen mobiele internetbundels moesten gebruiken. De onkosten werden niet vergoed. De stagiaires deden dit omdat volgens allen Spinder nogal intimiderend over kon komen. “Christine haar wil is wet,” aldus de oud-studenten.
De stagelopers hebben veel kosten gemaakt tijdens hun stage bij de omroep. “Het is lastig om nee te zeggen omdat je afhankelijk bent van je stageplek en de stagebegeleiders. Zij bepalen uiteindelijk wel over je opleiding en toekomst.” Mathijs was een student die in het gelukkige bezit was van een auto. Ook daar werd handig gebruikt van gemaakt. Zo werd hij op reportage gestuurd naar Den Haag en Vliegveld Lelystad. Vermoedelijk om uit te stralen hoe goed RTV Focus bezig was. “Ik heb meerdere keren gehad dat ik naar plekken werd gestuurd die erg ver buiten Zwolle waren,” zegt Mathijs. “Ik heb toen met mijn eigen auto gereden en zelf de kosten moeten maken.”
De stagiaires denken dat alles er op was gericht om hoe dan ook de licentie binnen te krijgen. “Christine hamerde altijd op onze stakeholders,” vertelt een stagiaire. “Ze bedoelde dan de burgemeester, wethouders, gemeenteraadsleden en bekende Zwollenaren.” Deze mensen moesten op een positieve en mooie manier in beeld komen. “We hebben vaak meegemaakt dat we naar politici moesten en het echt nergens over ging. Totaal niet nieuwswaardig. Als je dan wat zei kreeg je een snauw van Christine,” verklaren de negen voormalige stagiaires. “We kregen dan te horen dat we elkaar zaten op te jutten en wij de dienst niet uitmaakten.”
De studenten geven aan dat als het om heel belangrijke mensen ging Paul en Christine zelf meegingen. “Om te lobbyen bij die mensen.” Het zorgde ook voor de nodige spanning. “We moesten zorgen dat ze geen van beiden in beeld kwamen. Als ze per ongeluk toch iets te zien waren in een video werden ze heel boos. De video moest dan opnieuw gemonteerd worden.” Waarom het Focus-duo niet in beeld wilde weet geen van de stagiaires te vertellen.
Wat de stagelopers verder niet begrijpen is dat scholen en de SBB nooit hebben ingegrepen. Een vakinhoudelijk gesprek met stagebegeleiders Oosterbaan en Spinder had ze wakker moeten schudden. “Ze hadden geen verstand van apparatuur behalve van de mobiele telefoons en het bijbehorende statief,” zegt Sophie. “Verder begrepen ze niet veel van het edit-programma waar wij mee werkten, Adobe Première Pro. Ze wezen vaak maar wat aan hoe ze het wilden en daar moest ik dan voor zorgen.”
Een stagiaire weet nog goed dat RTV Focus een piepklein kantoortje huurde in een bedrijfsverzamelgebouw aan de Willemskade. “Paul en Christine deden toen alles zelf met een vrijwilliger. Ze maakten filmpjes met de mobiele telefoon en monteerden dat met een gratis app,” zegt hij. “Hetzelfde spul als iedereen gebruikt om een leuk filmpje in elkaar te prutsen voor social media.”
In 2019 moesten de stagelopers zelf zorgen voor de prijzige software op hun eigen laptops om de video’s professioneel te bewerken. “Bewerken gebeurde op onze eigen laptops. Filmen moest met je eigen camera. Had je die niet dan werd er voorgesteld je eigen telefoon te gebruiken,” zegt Mathijs. “Ik heb met Koningsdag in de regen met mijn camera moeten filmen. Het had gekund dat ik daar schade had opgelopen door al het water dat op mijn camera neerkwam.” Sophie kwam erdoor in de problemen op het einde van haar stage. “Mijn laptop kon de zware software niet meer aan,” vertelt ze. “Ik kon toen niet meer doen waarvoor ik kwam, werkervaring opdoen en beter leren om video’s te bewerken.”
Bij Focus was het geen probleem. Sophie werd net als de anderen ingezet voor zaken die niet bij de stage horen. “Ik moest kinderen uitleggen op workshops hoe het is om bij een mediabedrijf te werken, koffie halen en dat soort dingen,” vertelt ze. “Ook moest ik een vies, stoffig winkelpand gaan schoonmaken. Dat heb ik volgens mij geweigerd.” Een andere stagiaire staat het nog steeds helder op het netvlies. “Dat was een leegstaande winkel waar ze tijdens Festival Woest live radio gingen maken. Dat was zo ontzettend vies daar,” zegt ze. “Paul kwam met een emmertje en zeem en ik moest de ramen gaan lappen. Op laatst stond ik er gewoon te huilen omdat ze het nog niet schoon genoeg vonden.” Tijdens festival Woest moesten de stagiaires er dagenlang aanwezig zijn.
“We moesten belangrijke gasten ontvangen die kwamen voor een interview op de radio,” vertellen de stagelopers. “We moesten vriendelijk zijn en koffie voor ze halen.” Het ging dan om lokale politici en Zwollenaren die actief waren bij verschillende organisaties in de stad. “Ook welbekende mensen die je op tv ziet, zoals die man van MKB Nederland.”
Saillant detail was dat Focus destijds helemaal geen radiozender had. Het werd gestreamd op internet. Geen van de stagelopers weet precies waar het te beluisteren was. Het blijft dan ook de vraag of er überhaupt wel luisteraars waren. “Ik denk dat veel wethouders, ondernemers en andere gasten geen flauw benul hadden,” zegt een stagiaire. “Ze namen gewoon aan dat er veel mensen luisterden en het echt radio was.” Een andere stageloper denkt hetzelfde. “Geen gemeenteraadslid komt speciaal naar Focus om een kwartier of soms langer een interview te doen op de radio als ze weten dat het eigenlijk onzinnig is,” zegt ze. “Een berichtje van een politicus op Twitter levert ze al meer op.”
Geen van de stagiaires heeft ooit de behoefte gevoeld om de ‘belangrijke Zwollenaren’ ooit te vertellen over het reilen en zeilen bij de omroep. “Die mensen zaten in de zak van Paul en Christine. “Ze waren lyrisch over wat Focus allemaal deed en in korte tijd had bereikt,” aldus een stagiaire. “Ze hadden ons simpelweg niet geloofd en het zou het einde van mijn stage betekenen.”
Voor een aantal stagelopers kwam er om die reden wel een einde aan de stage. In december 2018 kwamen studenten van Cibap in exact dezelfde situatie terecht tijdens een kerstshow van de radiotak van de omroep. “We werden als sloofjes gebruikt. Niet alleen door Paul en Christine, ook door de radiopresentatoren,” vertelt een stageloopster. “Eentje wilde dat ik weer koffie ging halen. Toen ik zei ‘pak het zelf maar’ ging ze vreselijk tegen mij tekeer.” De studenten hadden toen al vaker geklaagd bij hun school. “Dat incident was de druppel. We hebben school gebeld en die besloot dat we direct de volgende dag de stage konden afmaken intern bij Cibap.” De omroep belandde toen even op de zwarte lijst van Cibap. Na een gesprek met de leiding van RTV Focus werden er weer Cibap-studenten bij de omroep geplaatst.
De studenten die door Cibap in 2018 werden teruggehaald vinden ook dat ze terecht hebben geklaagd. Zij maakten deels de periode mee in het oude onderkomen van RTV Focus aan de Willemskade. “Het was er zo klein en een hok vol rotzooi,” vertelt een stageloopster. “We zaten er soms met drie man op elkaar gepropt aan een bureau.” In de winter van 2018 kregen ze te horen dat Focus ging verhuizen naar de derde etage van de Stadskamer.
“Niemand begreep hoe dat kon,” zegt een stagiaire. “Er was nooit geld en ineens gingen we naar een prachtige, royale plek midden in de stad. Wij dachten dat het te maken had met die belangrijke mensen. Dat die een dealtje hadden gemaakt voor Focus,” aldus de stageloopster. “Focus een plek in een gebouw van de gemeente en zij een platform om hun boodschap kritiekloos via de omroep te verspreiden.” Tot de verhuizing naar de Stadkamer was er geen sprake van serieuze radio. “Volgens mij draaide een computer op het bureau van Paul een playlist die constant streamde. Binnen drie weken na die verhuizing hadden we opeens de eerste live uitzending met erg veel gasten die hun verhaaltje deden voor de microfoon.”
De negen oud-stagiaires hebben veel ervaringen die overeenstemmen met de twaalf studenten die klaagden in 2022. Vooral het schreeuwen en vernederen. “Ik moest toen het buiten 35 graden was gaan wandelen naar het Engelse Werk om een video op te nemen,” vertelt Sophie. “Ik vond dat onredelijk. Ze zeiden toen dat ik niet zo moest zeuren en me niet moest aanstellen.” Sophie klaagde wel vaker omdat ze al wist dat ze met haar studie zou stoppen. “Het maakte mij niet uit of ik weggestuurd zou worden,” aldus Sophie. “Ik weet dat de anderen dezelfde klachten hadden maar vaak niks durfden te zeggen.” Een dieptepunt voor Sophie was een reportage maken over de eikenprocessierups. “Ik moest filmen dat de rupsen werden weggehaald. Dit zonder bescherming en ik had geen informatie gekregen over hoe gevaarlijk de processierups is,” vertelt ze. “Ik heb toen brandwonden opgelopen op mijn bovenbenen.”
Ook een stagiaire mediaredactie herkent het geschreeuw tegen haar maar al te goed. “Het was altijd schreeuwen als je iets niet goed deed, zonder uit te leggen hoe het wel moet.” Dat laatste is precies het punt waarom de negen stagiaires hun verhaal willen doen. “Je leert er gewoon helemaal niets. Dat was toen niet zo en dat kan nu nog niet zo zijn.” De studenten geven aan dat zij op het mbo de theoretische kennis opdeden binnen hun vakgebied. “De stagebegeleiders behoren deze kennis ook te hebben en een schat aan praktijkervaring. Hoe moeten ze je anders iets kunnen leren.”
Sophie stelt dat ze niets geleerd heeft van Oosterbaan en Spinder. “Ik zou het ook geen begeleiders noemen, eerder opdrachtgevers.” Ook de andere stagiaires delen haar mening. “Als ze een opdracht gaven kwam het wel voor dat we begrepen wat ze precies wilden, maar dat zegt niet dat we ook weten hoe je dat in praktijk moet doen,” zegt een stagiair. “Het antwoord was dan steevast dat we op YouTube een tutorial moesten zoeken.”
Bij een leerbedrijf erkend door de SBB is het de bedoeling dat een stagebegeleider de student met raad en daad bijstaat. “Toen Paul een greenscreen wilde moest ik het samen met een andere stageloper gaan uitzoeken op internet,” zegt Mathijs. Oosterbaan wist wat er allemaal mogelijk is met het groene scherm maar had geen idee welke hij nodig had voor Focus. “Wij moesten voor hem achterhalen welke Focus moest hebben.” De goederen voor een tv-studio zijn destijds wel aangeschaft. “Volgens mij is alles betaald uit een of ander potje van de Stadkamer en kon Focus het gebruiken,” weet een andere stagiaire.
De stagiaires vinden dat ze gebruikt zijn als arbeidskrachten. “Het aantal video’s en artikelen dat RTV Focus zelf maakte was minimaal. Bijna alles werd tijdens kantooruren door ons gedaan.” Ook hier schortte het aan begeleiding. “Je wordt gewoon voor de leeuwen geworpen daar,” zegt een stagiair mediaredactie. “Je krijgt een microfoon en telefoon in je handen gedrukt en ze sturen je ergens naartoe. Dan sta je opeens voor een wethouder.” Een onmogelijke situatie voor de jonge studenten. “Je moet iemand dan vragen of je hem mag interviewen en dan weet je niet eens hoe je moet interviewen.”
De stagelopers vinden dat een stagebegeleider in het begin mee hoort te gaan om ze de kneepjes van het vak te leren. Veel stagiaires weten jaren later nog steeds dat ze tijdens hun klussen tussen twee vuren zaten. “Frans Paalman was iemand die je echt niet in de weg wilde lopen,” verklaren meerdere stagiaires. Paalman is persfotograaf van beroep en werkzaam voor De Stentor. “Als je dan op afstand bleef om een confrontatie met hem te voorkomen kreeg je bij Focus de wind van voren.”
Een van de stagelopers die van afstand een foto maakte tijdens een persmoment moest zich de volgende dag op kantoor melden. “Christine liet me de foto gemaakt door Frans zien en zei: zo maak je een persfoto en kijk eens waar jij mee komt.” De hoofdredactrice had geen begrip voor zijn excuus. Hij kreeg te horen dat hij de persfotograaf aan de kant moest drukken. “Ik was achttien en Paalman is een volwassen man die twee keer zo groot is als ik. Buiten dat hij nogal geliefd is en een status heeft.”
Ook ervoeren de stagiaires een gebrek aan constructieve feedback. “Het was de bedoeling dat er iedere zes weken een beoordelingsgesprek zou zijn,” zegt Mathijs. “Ik heb er maar één gehad.” Voor hem was het nog erger toen het eindverslag over zijn stage gemaakt moest worden. “Om mijn verslag goedgekeurd te krijgen heb ik zelf de kritiekpunten opgeschreven. Anders had het er niet ingezeten en dat had mijn studie kunnen vertragen.”
Alle stagelopers verklaren dat ze tijdens hun periode nieuwe dingen hebben geleerd. Echter niet van Oosterbaan en Spinder. De studenten leerden van elkaar en door zelfstudie op internet. “Daarom snap ik de SBB niet hoe ze Focus ooit konden erkennen als leerbedrijf,” zegt een stagiaire. “Als het hun bedoeling was dat we zouden leren hoe het niet moet, dan was de erkenning terecht.”
De voormalige studenten zijn er niet gerust op dat er nooit meer stagelopers bij de lokale omroep terechtkomen. Wat ze wel zeker weten is dat het onmogelijk is voor Oosterbaan en Spinder om in 2022 zoveel ervaring en vakkennis te hebben opgedaan dat de kaarten nu anders op tafel liggen. “Ik heb inmiddels mijn mbo-diploma en ben nu werkzaam binnen mijn vakgebied. In 2019 wist en kon ik al meer dan mijn stagebegeleiders bij Focus,” zegt ze. “Ik weet dat ik nog heel wat jaren werkervaring nodig heb voor ik ooit een mbo’er in de praktijk kan begeleiden.”
Paul Oosterbaan is twee weken geleden op de hoogte gesteld dat deze gesprekken met oud-stagiaires gaande waren. Hij is in de gelegenheid gesteld om het artikel voor publicatie door Weblog Zwolle te lezen en er inhoudelijk op te reageren. Oosterbaan heeft te kennen gegeven hier geen gebruik van te willen maken.
