Zwolle – Twee miljoen Nederlanders hebben een band met voormalig Nederlands-Indië. Zo ook de jonge Zwolse theatermaker Elise Doll van Meraki Theaterproducties. Haar Nederlandse overgrootvader is samen met haar Duitse overgrootmoeder naar Indië vertrokken en daar gaan werken bij de PTT. Ze hebben in 1920 in Batavia een zoon gekregen; de opa van Elise.
Na de bezetting door de Japanners in 1942 zijn opa en overgrootvader samen in een Jappenkamp terecht gekomen en is overgrootmoeder in een vrouwenkamp geïnterneerd. Opa was tijdens de Japanse inval dienstplichtig KNIL-militair en is vanuit het eerste kamp overgeplaatst naar een kamp in Soerabaja en daarna als krijgsgevangene verscheept naar Singapore. Elise weet niets over de tijd dat haar opa in Singapore heeft doorgebracht: “Ik probeer daar achter te komen.” Haar overgrootvader is “in zijn eentje” in het kamp gestorven. Na de oorlog zijn haar overgrootmoeder en opa naar Nederland gerepatrieerd. In Nederland heeft de opa van Elise haar oma ontmoet en hebben hier hun gezin gesticht. De vader van Elise is in 1962 geboren. “Mijn vader weet niks van het Nederlands-Indisch verleden van zijn ouders en grootouders,” aldus Elise Doll “en daarom ben ik nu op zoek naar mijn familiegeschiedenis.”
Het verhaal van Elise is kenmerkend voor veel Nederlanders met een Indische achtergrond. De eerste generatie is na de oorlog noodgedwongen vanuit Indië naar Nederland vertrokken en heeft er vervolgens het zwijgen toe gedaan. Wellicht omdat het ophalen van het Indisch verleden teveel pijn zou veroorzaken. Ook werden ze in het naoorlogse Nederland vaak niet geloofd en werd er nauwelijks geluisterd naar hun heftige ervaringen in Indië. Waarschijnlijk wilden ze hun kinderen -de tweede generatie- niet teveel met dat verleden te belasten. De tweede generatie voelde wel aan dat ze niet teveel vragen moesten stellen. De derde generatie, waartoe Elise Doll behoort, laat zich niet langer afschepen en gaat actief op zoek naar hun familieverleden. Ze zijn vaak trots op hun Indische roots. Soms komen er oude dozen en kisten met foto’s, documenten en brieven tevoorschijn die jarenlang ongezien op de zolders lagen en pas werden geopend nadat opa of oma was overleden.
Elise Doll maakt van haar speurtocht naar de Indische familiegeschiedenis een podcastserie en een theaterproductie. Inmiddels is ze als theatermaker van Meraki Theaterproducties de podcastserie gestart onder de naam ‘Postcast’, waarin allerlei mensen worden geïnterviewd met een Indische achtergrond:https://www.meraki-theaterproducties.nl/postcast/. De eerste podcast is 15 augustus live gegaan tijdens de herdenking van de Japanse capitulatie 75 jaar geleden. De volgende aflevering is te horen vanaf 13 september, wanneer wordt herdacht dat in 1944 een Japans zeeschip met meer dan vijfduizend opvarenden, waaronder duizend Nederlandse krijgsgevangenen, door een Engelse onderzeeër werd getorpedeerd. Daarna volgen er nog zes maandelijkse afleveringen.
Voor de podcastserie en bij het maken van de theatervoorstelling werkt Elise samen met Nikki Manuputty uit de Molukse gemeenschap. Ook Nikki is op zoek naar haar familiegeschiedenis. “Ik ben geboren in Nederland en voel me een Nederlandse, maar als ik in de spiegel kijk zie ik een kleurtje en mijn achternaam is ook niet echt Nederlands.” Haar opa is als KNIL-sergeant na de oorlog “tijdelijk” naar Nederland overgeplaatst en vervolgens, zoals alle Molukse militairen, uit het leger ontslagen. Hij is terecht gekomen in kamp Schattenberg, het voormalige Joodse doorgangskamp Westerbork, en heeft daar twintig jaar gewoond. De vader van Nikki is daar geboren, maar wilde nooit praten over het Indië-verleden. “De trauma’s van zijn ouders zijn waarschijnlijk op hem overgegaan.” Hij is getrouwd geweest met een Nederlandse vrouw en daarom noemt Nikki zich geen ‘halfbloed’, maar ‘dubbelbloedig’. Nikki staat aan het begin van haar zoektocht naar haar voorouders.
De verhalen in de postcastserie ondersteunen Elise en Nikki niet alleen bij het beter begrijpen van hun eigen familiegeschiedenis, maar ze willen daarmee ook het maatschappelijk debat over ons Indië-verleden aanzwengelen. Met behulp van dit materiaal zal er een theatervoorstelling worden gemaakt onder de naam Rumah Saya ( Mijn Thuis) die op 4 mei 2021 in Schouwburg Odeon in première zal gaan. De zwart-wit foto’s van de voorouders van Nikki en Elise zullen dan ongetwijfeld meer kleur hebben gekregen.
