Zwolle gaat voortaan de kosten van de deskundigenverklaring vergoeden die nodig is voor een geslachtswijziging in het paspoort. Het besluit werd maandag genomen door de gemeenteraad. De oppositie was nodig om het voorstel aan een meerderheid te helpen. De helft van de coalitie stemde tegen.

Zwolle is de eerste gemeente in Overijssel die de deskundigenverklaring gaat vergoeden. Ook landelijk is Zwolle een van de eerste gemeenten, alleen Nijmegen, Rotterdam en Utrecht kennen een soortgelijke regeling. Coalitiepartijen GroenLinks en D66 dienden samen met een aantal oppositiepartijen een motie in die opriep om in Zwolle de deskundigenverklaring te vergoeden.

Financiële drempel
De verklaring kost iemand 315 euro en is verplicht om het geslacht te laten wijzigen in de basisregistratie bij de gemeente. De partijen zien dit als een door de overheid opgeworpen financiële drempel om het geslacht aan te passen.

Het CDA en de ChristenUnie stemden tegen het voorstel. Zij vinden dat inclusiviteit breder getrokken moeten worden. Ouderen die een door de overheid verplichte rijbewijskeuring ondergaan moeten deze ook zelf betalen klinkt het bij de christelijke partijen. Daarnaast kunnen mensen die de deskundigenverklaring niet kunnen betalen een beroep doen op de bijzondere bijstand.

“De motie verwijst naar een inclusief Zwolle. Inclusiviteit is alles en iedereen omvatten, niemand uitzonderen,” zegt Klariska ten Napel, raadslid van ChristenUnie. “De bijzondere bijstand is er voor iedereen in Zwolle. Om ongeacht iemands inkomen een uitzondering maken voor één type deskundigenverklaring, vinden wij niet inclusief. Het is moeilijk uit te leggen aan de Zwollenaar met een beperking of oudere die een rijbewijs wil halen.”

Enorm stigma
Jan Nabers, fractievoorzitter van CDA Zwolle, ziet het net zo. “We vinden het belangrijk dat elke inwoner van Zwolle zichzelf kan zijn en gelijkwaardig wordt behandeld,” zegt Nabers. “We hebben tegengestemd, omdat we breder kijken dan deze groep. In een inclusieve samenleving zouden ook andere groepen niets moeten betalen. Denk aan medische verklaringen die mensen met bijvoorbeeld een lichamelijke beperking moeten aanvragen.”

“Op geslachtsverandering rust een enorm stigma dat niet te vergelijken is met een herkeuring voor het rijbewijs,” stelt Silvia Bruggenkamp, fractievoorzitter van Swollwacht. “De hel waarin mensen leven voordat ze tot geslachtsverandering overgaan is al zwaar genoeg. Extra lasten voor hen kunnen we gewoon vermijden.”

“We zien dat er meer Zwollenaren zijn die een aanvraag indienen, maar dat de kosten voor een deskundigenverklaring een drempel kunnen vormen, zeker omdat transpersonen bovengemiddeld vaak minder geld hebben,” zegt Luna Koops, fractievoorzitter van PvdA Zwolle. “Het vergoeden draagt daarom bij aan de inclusiviteit die wij belangrijk vinden.”

Geslachtswijziging normaliseren
Ze krijgen bijval van GroenLinks burgerraadslid Neal Nieuwenkamp. “Er is een complexiteit rondom transpersonen die vaker in armoede leven. Dit heeft te maken met hun sociale status die invloed heeft op hun economische status,” aldus Nieuwenkamp. “Bovendien voelen transpersonen zich vaak niet geaccepteerd of zelfs onveilig, wat hen belemmert in het beklimmen van de sociale ladder. Met alle gevolgen van dien.”

Hij voegt eraan toe dat deze problematiek uitgebreid wordt beschreven in rapporten van het Sociaal Cultuur Planbureau. “We zijn in ieder geval blij dat we ervoor kunnen zorgen dat Zwolle minder bijdraagt aan dit stigma door geslachtswijziging te normaliseren.”

Veel geld gaat er niet gemoeid met het vergoeden van de deskundigenverklaringen in Zwolle. In 2017 werd vier keer een aanvraag gedaan om het geslacht aan te passen in de geboorteakte. Door de jaren heen liep dat op tot 22 aanvragen vorig jaar. In de eerste helft van dit jaar is er elf keer een aanvraag gedaan op het Zwolse stadskantoor.

Aanvragen in geboorteplaats
De huidige wet eist dat de aanvraag gedaan moet worden in de geboortegemeente. Het is niet bekend of de 105 mensen die sinds 2017 hun geslacht lieten wijzigen in Zwolle ook daadwerkelijk in de stad woonden. Geen van de aanvragers deed een beroep op de bijzondere bijstand.

Het Isala ziekenhuis heeft een regionale functie, iedereen die daar is geboren heeft Zwolle als geboortestad in de geboorteakte staan. Een deel van die mensen woont niet in Zwolle en heeft er ook nooit gewoond. De gemeente Zwolle gaat de deskundigenverklaring dan ook niet vergoeden voor alle mensen die Zwolle als geboortestad in het paspoort hebben staan.

De regeling geldt alleen voor de inwoners Zwolle. Een inwoner van Zwolle die in Deventer is geboren zal de aanvraag tot geslachtswijziging in de koekstad moeten doen en de gemeente Zwolle vergoedt 315 euro voor de deskundigenverklaring.

Zwolle gaat in tegenstelling tot Nijmegen niet de legeskosten voor het nieuwe identiteitsbewijs en rijbewijs vergoeden bij geslachtsverandering. Zwolle ziet de leges als normale kosten. De wijziging van de geboorteakte is kosteloos.

Gemarginaliseerde groep
Heleen Rompelman, voorzitter van COC Zwolle, is blij dat Zwolle deze stap heeft gezet. Uit eigen ervaring weet ze hoe zwaar en ingewikkeld het leven is voor mensen die van geslacht willen veranderen. “We moeten altijd vechten en zijn een gemarginaliseerde groep,” vertelt Rompelman. “Dat is moeilijk, mijn zijn en dat van de transgemeenschap staat niet ter discussie. Deze stap van de gemeente voelt als een erkenning.”

Rompelman kan er prima mee leven dat de ChristenUnie en CDA tegenstemden. “Dat we nu als groep een vergoeding krijgen van de gemeente betekent niet dat belangen van anderen er niet toe doen.” Rompelman vindt ook dat leeftijdsdiscriminatie moet worden aangepakt en er meer oog moet zijn voor andere groepen die het zwaar hebben. “Als de overheid van mensen eist dat ze voor een rijbewijs gekeurd moeten worden, dan moet die overheid bijdragen. Ik vind het vreselijk dat dat niet gebeurt, maar vind het ook vreselijk dat wij altijd moeten strijden om te mogen zijn wie we zijn.”

In de Tweede Kamer liepen de emoties, voor de val van het kabinet, soms hoog op tijdens de behandeling van de transgenderwet. Door het wetsvoorstel moet het simpeler worden om het geslacht bij de gemeente te veranderen. Een deskundigenverklaring is dan niet meer nodig. Daarnaast komt de huidige minimale leeftijd van 16 jaar te vervallen waardoor ook een geslachtswijziging op jongere leeftijd mogelijk is. Het voorstel is inmiddels controversieel verklaard, wat betekent dat een nieuw kabinet zich hierover zal moeten buigen.