Zwolle – Tijdens een aantal toespraken heeft burgemeester Henk Jan Meijer op woensdag 14 april aandacht gevraagd voor de kwetsbaarheid van vrijheid en vrede. De burgemeester deed dat in het kader van de Zwolse Bevrijdingsdag, nu 65 jaar geleden. Meijer baseerde zijn betoog onder meer op de ontmoeting die hij dinsdag had met mevrouw Selma Engel-Wijnberg. De oud-Zwolse overleefde in de Tweede Wereldoorlog concentratiekamp Sobibor.
Herdenking bij het oorlogsmonument ter Pelkwijkpark
Na contact tussen mevrouw Engel-Wijnberg en burgemeester Henk Jan Meijer bleek bij beiden behoefte te bestaan aan een gesprek. Dat had dinsdag plaats op de werkkamer van de burgemeester. Naast mevrouw Engel-Wijnberg waren daarbij twee kleindochters van haar aanwezig en hun Nederlandse begeleidster Esmeralda Böhm. Mevrouw Engel-Wijnberg vertelde er over haar herinneringen aan Zwolle en over de verschrikkingen die zij in de oorlog en in de jaren direct daarna heeft moeten doorstaan.
Burgemeester Henk Jan Meijer heeft namens de gemeente Zwolle excuses gemaakt voor de manier waarop de overheid haar en anderen toentertijd behandeld heeft. Na afloop van het gesprek constateerden alle aanwezigen dat de ontmoeting een waardige en waardevolle afronding was van het bezoek van de oud-Zwolse aan Zwolle.
Toespraak 14 april 2010 t.g.v. bevrijdingsconcert Grote Kerk
Geachte dames en heren, beste jongens en meisjes,
Laat. Te laat, kwamen de excuses van Nederland voor mevrouw Selma Wijnberg afgelopen maandag tijdens de herdenking in Westerbork.
Te laat ook, de excuses van de gemeente Zwolle aan mevrouw Wijnberg die ik gisteren in een persoonlijk gesprek kon overbrengen.
Een gesprek waarbij ook haar kleindochters aanwezig waren en dat wij allen als zeer waardevol hebben ervaren. Een waardige afronding van hun bezoek aan Zwolle.
Maar het is niet te laat om te beseffen wat er tijdens, maar ook na de Tweede Wereldoorlog met joodse medeburgers is gebeurd en nooit had mogen gebeuren. Alsof de oorlog zelf nog niet gruwelijk genoeg is geweest voor al die joodse Zwollenaren die na de oorlog niet meer terug keerden. Niet meer terug kónden keren, of móchten keren zoals Selma, omdat ze met een Pool was getrouwd. Verschrikkelijk en mensonterend. Om nooit te vergeten.
Bevrijdingsdag
Vandaag is ook een dag om nooit te vergeten. Een bijzondere dag.
En ik ben blij dat we deze 65-jarige bevrijding van Zwolle op een bijzondere manier met elkaar kunnen vieren. Vanavond brengen we met elkaar het toen dichter bij nu en het nu dichter bij toen. Met muziek, verhalen en gedichten. Gespeeld, verteld en voorgedragen door generaties van toen en nu.
Adoptiemonumenten-basisschooljeugd
Al vanaf de basisschool wordt geprobeerd kinderen bewust te maken van wat er zich tijdens de Tweede Wereldoorlog heeft afgespeeld. Alle oorlogsmonumenten in de stad zijn geadopteerd door basisscholen.
Vanochtend waren er traditiegetrouw twee plechtigheden: in de binnenstad verzorgden leerlingen van de Koningin Emma- en Geert Grote school de herdenking bij het door hun geadopteerde monument aan het ter Pelkwijkpark. De Octopus deed dat bij het monument aan de Pilotenlaan in Zwolle-Zuid. Het zijn ontroerende bijeenkomsten, omdat de leerlingen bij de herdenking zelf musiceren en in persoonlijke gedichten en liedjes uitdrukking geven aan hun beeld van de Tweede Wereldoorlog.
Een beeld dat wordt ingekleurd in de geschiedenisles, waar Zwolse veteranen vertellen over hun persoonlijke ervaringen en wordt voorgelezen uit het dagboek van Anne Frank. Het maakt kinderen bewust van de kwetsbare en belangrijke waarde van vrijheid en vrede.
Vandaag is weliswaar een bijzondere dag, maar tegelijkertijd voor velen van u ook een gewone werkdag.
Niet iedereen heeft de herdenkingen van vanochtend dan ook kunnen bijwonen. Daarom krijgen de kinderen vanavond de gelegenheid hun persoonlijke gedicht voor een groter publiek voor te dragen.
Vanochtend was ik in het Ter Pelkwijkpark niet alleen aanwezig als burgemeester, maar ook als vader. Mijn oudste dochter was dit jaar voor het eerst actief betrokken bij de herdenking.
Leo Major
Die betrokkenheid van de jeugd bij het herdenken en vieren in Zwolle, is iets dat ook onze eerste Canadese bevrijder Leo Major zo trof. Alle keren dat hij hier was, heeft hij de leerlingen met zichtbaar plezier verteld over zijn ervaringen en hun vele vragen beantwoord. De laatste keer was vijf jaar geleden.
Leo Major, ereburger van Zwolle, overleed op 12 oktober 2008 op
87-jarige leeftijd. Op de militaire erebegraafplaats van Quebec heb ik namens u afscheid van hem genomen. Op de eerste bevrijdingsdag van Zwolle na zijn dood, op 14 april vorig jaar, stonden we samen met Pauline Major en enkele van haar kinderen en kleinkinderen stil bij de bevrijding van de stad. Pauline onthulde die dag de Leo Majorlaan waarmee Leo tastbaar met Zwolle en de Zwollenaren verbonden blijft.
Tentoonstelling
Terug naar vandaag. Naar de herdenking met basisschooljeugd vanochtend en de opening van de tentoonstelling ‘Veteranen. Ingezet in dienst van de Vrede’ daarna. Veteranen van jong tot oud, hebben de kinderen een toelichting op de tentoonstelling gegeven.
Persoonlijke verhalen van Tweede Wereldoorlog veteranen en de periode Nederlands-Indië en Nieuw Guinea werden aangevuld met verhalen van jonge veteranen en militairen tijdens internationale missies.
Want in de tentoonstelling wordt stilgestaan bij veteranen van toen, zoals Leo Major, maar ook bij veteranen van nu, zoals Alex Spanhak. Boegbeelden van Zwolle, toen en nu. Alex werd vorig jaar onderscheiden met het Bronzen Kruis, een hoge dapperheidsonderscheiding voor zijn inzet in Afghanistan.
Nog steeds zetten veteranen zich overal ter wereld in voor verschillende missies. Zij helpen mensen in nood en dragen bij aan wederopbouw tijdens de lange, vaak moeizame weg naar vrede en veiligheid.
Veteranendag Zwolle
De tentoonstelling is tot en met 4 mei in het stadhuis te zien en loopt vooruit op de eerste Zwolse veteranendag op zaterdag 19 juni aanstaande. Een dag waarop ik, evenals vanavond, hoop op uw belangstelling. Want Veteranendag in Zwolle staat in het teken van ‘ontmoeting’: de ontmoeting tussen veteranen onderling maar ook en vooral tussen Zwolse veteranen en de Zwolse bevolking. Juist het directe persoonlijke contact draagt immers bij aan maatschappelijke erkenning en bewustwording van de inzet van veteranen toen en nu.
Fijne avond
Dames en heren, jongens en meisjes. Ik rond af.
Met u verheug ik me op een mooie, memorabele avond ter gelegenheid van de 65-jarige bevrijding van Zwolle waar met de inzet van velen aan gewerkt is. Een fijne avond!
Dankwoord ter afsluiting van de avond
Graag wil ik de mensen bedanken die dit warme en waardige programma van vanavond tot stand hebben gebracht, van jong tot oud, van amateur tot professional, van zanger tot musicus, van leerling tot leraar. De organisatie van dit bevrijdingsconcert wil die dank graag tot uitdrukking brengen met een boeket bloemen en voor de kinderen met een speciaal aandenken.
Blijft u dus vooral nog even napraten, om de organisatie de gelegenheid te geven u die blijk van dank te overhandigen.
Voor straks wens ik u allen wel thuis.
Ik zie u graag terug bij de evenementen die na vandaag in de stad worden georganiseerd om dit lustrumjaar te gedenken. Om gezamenlijk stil te staan en te beseffen hoe kwetsbaar vrijheid en vrede zijn.
Toen en nu. Nog steeds.
Drs. H.J. Meijer
