Kinderarts Ralph Witteveen van het Isala ziekenhuis in Zwolle slaat alarm over het groeiende gebruik van vapes onder jongeren. Steeds vaker zien de Zwolse kinderartsen jonge patiënten met klachten als benauwdheid, misselijkheid en soms ernstige ademhalingsproblemen.
“We zien hier echt een stille epidemie ontstaan,” zegt hij. De situatie is volgens Witteveen ronduit alarmerend. De zorgen sluiten aan bij landelijke signalen: RTL Nieuws bracht vorige week nog een reportage over een Nederlandse jongen die na het vapen bijna overleed en in een kunstmatige coma op de intensive care belandde.
Een vape of e-sigaret is een elektronische sigaret waarmee een roker nicotinehoudende damp inhaleert. “Ooit uitgevonden als het ‘gezonde alternatief’ voor roken,” verzucht Witteveen over het hulpmiddel dat verstokte tabaksrokers ervan moest weerhouden ooit nog een peuk op te steken. “In werkelijkheid is het slechter dan roken, omdat we niet weten wat er allemaal inzit.”
Artsen en deskundigen zijn het erover eens dat er veel zware metalen en oplosmiddelen in zitten. “Ook de smaakjes zijn drama,” stelt hij. “Sommige daarvan zijn kankerverwekkend en over de langetermijneffecten is nog veel onduidelijk.”
Uit landelijke cijfers van het Trimbos-instituut blijkt dat ruim een op de vijf jongeren tussen 12 en 25 jaar in het afgelopen jaar een e-sigaret gebruikte. Ook onder scholieren van 12 tot en met 16 jaar is het gebruik fors: bijna een kwart heeft wel eens gevapet. “Die cijfers zien we hier lokaal terug,” zegt Witteveen.
Bizar veel nicotine
Hoewel smaakjes in de reguliere handel inmiddels verboden zijn, floreert de illegale verkoop. Via berichtendienst Telegram is het zelfs voor minderjarigen eenvoudig om snel een gewenste vape in huis te halen. “De tabaksindustrie heeft er zo voor gezorgd dat de vape veel verslavender is dan sigaretten,” zegt Witteveen.
Hij wijst op het verschil in rookgedrag: “Een roker steekt één sigaret op en neemt af en toe een trekje, daarna is de sigaret op.” Bij vapen gaat het anders: jongeren kunnen onafgebroken blijven vapen. Sommige vapes bevatten bizarre hoeveelheden nicotine, tot wel tweehonderd keer de inhoud van één sigaret. Het gevolg: een veel groter risico op nicotinevergiftiging en een flinke dosis gifstoffen in de longen.
Witteveen hoort van collega’s in het land – allen aangesloten bij de Nederlandse Vereniging voor Kindergeneeskunde (NVK) – dat kinderen op de intensive care aan de beademing terechtkomen door het gebruik van vapes. De NVK heeft inmiddels een speciaal meldpunt opgezet.
“Ook wij in het Isala nemen daaraan deel,” vertelt hij. “De meldingen uit het hele land zijn slechts het topje van de ijsberg en we ontdekken steeds meer.” In Zwolle is tot nu toe niemand door het vapen op de IC beland, maar op de polikliniek komen wel veel kinderen en tieners met klachten die aan het vapen te linken zijn.
Bloedingen en astma-aanvallen
De klachten lopen uiteen van hoofdpijn, misselijkheid en hoesten tot benauwdheid, longontstekingen, bloedingen in de longen en acute astma-aanvallen. “De veelheid en verscheidenheid aan klachten is ronduit alarmerend,” aldus Witteveen. “Soms is het lastig om de juiste diagnose te stellen, omdat patiënten aanvankelijk niets vertellen over hun vapegebruik. Pas als blijkt dat ze vapen en ze stoppen, verdwijnen de klachten.”
Het probleem blijft niet beperkt tot fysieke gezondheid. “We zien ook kinderen en jongeren met angst- en paniekaanvallen, zware verslavingsproblemen, schoolverzuim, slechte concentratie, verminderde sportprestaties en slaapproblemen,” somt Witteveen op. “Het brein van pubers is nog volop in ontwikkeling, daarom kunnen ze de gevolgen van het nemen van een vape niet overzien. De tabaksindustrie doet er alles aan om jongeren zo snel mogelijk verslaafd te maken aan nicotine.” Wetenschappelijk onderzoek toont volgens hem aan dat van de honderd jongeren die beginnen met vapen, er uiteindelijk zeventig overstappen op roken van sigaretten.
Nicotinevrije generatie
Is het tij nog te keren? Witteveen denkt van wel, maar dan moet eerst de ‘roze rookwolk’ die de tabaksindustrie voorspiegelt worden doorzien. Hij roept op tot actie op alle fronten: landelijke en lokale politiek, ouders en kinderen thuis, sportclubs en scholen. Hij verwijst naar de campagne van de ‘rookvrije generatie’, die aanvankelijk succesvol was en het aantal jonge rokers deed dalen, maar sinds de opkomst van de vape weer terrein verliest.
De gemeente Zwolle voerde onlangs nog een campagne met posters in bushokjes: ‘Bedankt voor het niet roken’. “Ik zou zeggen: maak er de nicotinevrije generatie van,” stelt Witteveen. Voorlichting blijft volgens hem cruciaal om kinderen en pubers te weerhouden om ooit te beginnen met vapen, hoe stoer het ook lijkt. Ook huisartsen kunnen een belangrijke rol spelen in het helpen stoppen van jongeren die al verslaafd zijn geraakt. “Tegen de tijd dat ze bij ons komen, zijn we immers al te laat,” besluit hij.
