Twee wandelaars in de Zwolse wijk Diezerpoort hadden op 30 december 2023 een engeltje op hun schouder toen de destijds 25-jarige Ahmad Al A., in een psychose, hen vanuit het niets aanviel met een 18 centimeter lang mes. Ze kwamen er vanaf met slechts lichte verwondingen. Al A., een man met schizofrenie die niet meer welkom was bij hulpverleners, kreeg tbs met dwangverpleging opgelegd.

De geschiedenis herhaalde zich afgelopen zomer op Zwolse bodem. Een psychotische man, opnieuw iemand die was geweerd door Dimence, viel de 67-jarige Caroline Bakhuys aan met een groot mes. De vrouw, die op het verkeerde moment op de verkeerde plek was, liet het leven op een verlaten parkeerplaats in Holtenbroek, een levenloze stilte tussen twee rijtjes woningen waar de waanzin toesloeg.

De 112-melding
Op dinsdag 2 juli komt omstreeks 14.00 uur een 112-melding binnen over een persoon met steekwonden, die mogelijk al is overleden, op de parkeerplaats tussen de Lortzinghof en Nicolaihof in Zwolle. Agenten snellen met spoed naar de parkeerplaats en zien daar een witte auto staan met een geopende achterklep. Daarachter ligt een vrouw op straat, badend in een grote plas bloed.

In haar hals zit een grote snee en ze voelt koud aan, verklaren de agenten. Ambulancepersoneel probeert haar nog te beademen, maar zonder resultaat. Om 14.13 uur wordt de vrouw doodverklaard. In de witte auto vinden agenten niet veel later het rijbewijs van Caroline Bakhuys.

Volstrekt willekeurige moord
Al snel dringt het tot de politie door dat het gaat om een volstrekt willekeurige moord. De recherche wil de dader dan ook zo snel mogelijk vinden. Bij het lichaam ligt een bebloede verpakking van een groot koksmes, afkomstig van de Hema. Op goed geluk gaan agenten daar vragen of er onlangs een soortgelijk mes is verkocht. Een verkoopster kan het zich nog goed herinneren en ze halen de camerabeelden erbij.

Op die beelden is een man in een zwarte hoodie en grijze broek te zien die op vrijdag 28 juni 2024 rond 16.00 uur het mes probeert af te rekenen. Hij staat lang te klungelen bij het pinapparaat. Als het een wachtende vrouw te lang duurt, stapt ze uit de rij en haalt haar eigen bankpas langs het apparaat. De man pakt het mes en loopt de winkel uit. Agenten herkennen hem: Albert B. (31).

Aanhouding Albert B.
Op woensdag 3 juli wordt B. aangehouden in daklozenopvang De Herberg aan de Nijverheidstraat. Het gaat dan ronduit slecht met hem. Hij is psychotisch en gevaarlijk. Albert B. weigert in eerste instantie een advocaat. Vijf dagen op rij wordt hij niet uit zijn cel gehaald om te luchten. De rechter-commissaris doet de voorgeleiding via het voederluikje in de celdeur om er zonder kleerscheuren vanaf te komen.

De volgende dag vinden rechercheurs het moordwapen in een put op het pad tussen twee huizenblokken op de Nicolaihof, vrijwel om de hoek van de plek waar Caroline Bakhuys het leven liet. Onderzoekers van het Nederlands Forensisch Instituut vinden dna van Albert B. op het heft en textielvezels van de kleding die het slachtoffer droeg.

Bewijs stapelt zich verder op
Ook onderzoeken ze de broek van B. Op de achterkant van zijn linker broekspijp zitten minuscule bloedspetters. Het bevat dna van meerdere personen, waaronder dat van Caroline Bakhuys. Er stapelt zich nog meer bewijs op in het onderzoek met codenaam California: omwonenden van de parkeerplaats verklaren dat ze op dinsdag 2 juli tussen 12.00 en 13.00 uur hard en indringend gegil hoorden.

Dankzij camerabeelden lukt het de politie om in kaart te brengen dat Albert B. rond 12.30 uur de daklozenopvang aan de Nijverheidstraat verlaat. Hij draagt dezelfde grijze broek en zwarte hoodie als vier dagen eerder bij de Hema, maar ditmaal heeft hij de capuchon over zijn hoofd getrokken. Hij steekt de Burgemeester Roelenweg over en verdwijnt uit zicht van camera’s naar de oever van het Zwarte Water.

Even later komt hij weer in beeld en beent naar de fietstunnel. Vervolgens duikt hij weer op op de Industrieweg. Hij loopt langs het Deltion College en meerdere mensen passeren hem zonder dat hij hen aanspreekt of benadert. Via de Obrechtstraat wandelt hij de Schumannlaan in en komt uiteindelijk uit op de parkeerplaats tussen de Nicolaihof en Lortzinghof.

Voor de terugweg kiest B. de kortste en snelste route. Via het smalle pad tussen twee huizenblokken op de Nicolaihof verlaat hij de moordplek, waar hij het mes in een put achterlaat. Hij slaat direct links af en via een wandelpad steekt hij schuin over door het groen naar de Klooienberglaan. Hij loopt over de Industrieweg, door de fietstunnel en verder over de Burgemeester Roelenweg. Daar komt hij, slechts 16 minuten na zijn vertrek, weer aan in De Herberg om 12.46 uur.

Tot slot voegt een schouwarts zijn rapport toe aan het onderzoek. Hij concludeert dat Caroline Bakhuys meerdere snij- en steekwonden opliep. De steekwond in haar borst werd haar fataal. Een snijwond in haar rechterhand wijst er volgens hem op dat ze nog geprobeerd heeft om het mes af te weren.

‘Ik ben onschuldig’
“Nee, ik ben er niet geweest. Ik ben onschuldig, ik wil weg,” jammert Albert B. in de rechtszaal nadat de rechters hem al het bewijs hebben voorgeschoteld. Wel vertelt hij dat hij het mes kocht om vis te fileren. “Ik had het in de bosjes liggen want het mocht niet mee naar binnen in De Herberg.”

Hij heeft ook een verklaring voor het bloed en dna van het slachtoffer op zijn broek. “Dat heeft de politie eraan gesmeerd. Ik heb die in goed vertrouwen meegegeven en kijk eens hoe ik het terugkrijg. Dat is toch niet normaal!” Ook is B. verbolgen over zijn inbeslaggenomen schoenen. “Ik wil mijn schoenen terug!”

Het praten gaat hem beter af als de voorzitter van de meervoudige strafkamer hem vraagt of het klopt dat hij wereldleider is. Deskundigen verklaren dat hij dat zei tijdens zijn observatie in het Pieter Baan Centrum. “Ja, ik ben een tijd geleden gekozen tot wereldleider,” zegt B. die plotseling opveert. “Ik moet oorlogen oplossen en vriendelijk zijn tegen mensen.”

Boos op Dimence
“Ik heb paranoïde schizofrenie en krijg iets ingespoten waardoor mensen zich goed voelen bij mij,” vervolgt hij. “Ik ging naar Dimence voor controle en moest opeens blijven en kreeg een spuit. Ze hebben mij gebroken en de politie doet niets!” Hij foetert verder: “Meerdere keren hebben ze dat gedaan. Ze blijven me inspuiten. Ik ben veel vaker opgehaald met dwang door ambulance en politie!”

“Door die spuiten kan ik niet meer in mijn lichaam.” Dat leidde tot een mishandeling van een medewerkster van Dimence. Zij stond op dinsdag 18 juni 2024 buiten te roken toen B. haar vroeg of ze voor Dimence werkte. Nadat ze het bevestigde kreeg ze een schop in haar buik. Hoewel de instelling bekend was met zijn medisch dossier, besloot Dimence om B. ongewenst te verklaren.

Toch stuurde Dimence een deurwaarder naar De Herberg met een verbod tot alle gebouwen van de ggz-instelling, tot grote woede van B. Daardoor kreeg hij ook zijn herhaalprik tegen psychoses niet op tijd. Een paar dagen na het deurwaarderbezoek kocht B. het mes.

Alles was al bekend
Van jongs af aan waren er grote zorgen rondom Albert B. Als baby gedroeg hij zich al vreemd waardoor zijn ouders aan de bel trokken. Ook op de basisschool waren er veel problemen door zijn gedrag. Op 10-jarige leeftijd stelden artsen Multiple Complex Developmental Disorder (MCDD) vast, een ontwikkelingsstoornis met problemen in de emotie- en gedragsregulatie en moeite met onderscheid tussen fantasie en werkelijkheid.

B. belandde in een traject van talloze hulpverleners en instanties. Meerdere keren werd een zogeheten zorgmachtiging afgegeven waardoor er desnoods met dwang kan worden ingegrepen. Hij woonde begeleid maar werd uit zijn woning gezet en kwam uiteindelijk in de daklozenopvang terecht. Daar werd het er niet beter op. Bij Albert B. ontwikkelden zich naast zijn gediagnosticeerde stoornis ook hallucinaties, wanen en ernstige psychotische stoornissen die volgens deskundigen goed passen bij schizofrenie. Ook rookte hij wiet, wat het er niet beter op maakte.

Zwart voor ogen
Op de dag dat het fataal afliep voor Caroline Bakhuys werd B. naar eigen zeggen pas rond het middaguur wakker. “Ik had overleg gehad met haar en zou 39 miljoen krijgen. Ik zag helemaal zwart voor mijn ogen en kon pas weer zien toen ik onder het viaduct door was gelopen.” Als rechters hem vragen of hij zijn slachtoffer heeft gezien, kan hij zich dat niet herinneren. Ook op vragen over de dodelijke steekpartij reageert hij met felle ontkenningen.

“Ik heb wel contact met haar en ze vond het goed. Ze is ook terug en heeft het geld gekregen.” Geduldig en met veel tact slaagt de voorzitter erin om het gesprek met hem op gang te houden. Ze informeert of B. dat weet omdat hij ‘wereldleider’ is. Hij zegt dat hij die gave bezit en ook stemmen hoort namens het volk. “Een moord plegen, dat is niet goed. Iedereen heeft mij gekozen tot wereldleider. Ik ben uit mijn lichaam verdreven.”

Waarom liep B. gewoon op straat?
De wijze waarop de rechters proberen om het gesprek met B. op gang te houden en tot hem door te dringen, levert ze complimenten en waardering op van de nabestaanden. De broer van Caroline Bakhuys heeft het hele onderzoeksdossier gelezen.

“Wat ik me afvraag, is waarom iemand met deze psychiatrische geschiedenis gewoon op straat rondloopt,” zegt hij terwijl hij de rechters aankijkt. “Wat moet je met deze verdachte? Hij moet voorgoed worden opgesloten en nooit meer terugkeren in de maatschappij.”

Hij geeft ook aan het als vreselijk te hebben ervaren dat zijn zus door de politie in het onderzoek is gereduceerd tot twee simpele letters: DS (dodelijk slachtoffer – red.). “Ze heeft een naam. Caroline Bakhuys.” Net als de andere nabestaanden hoopt hij dat Caroline nooit vergeten zal worden.

Stemmen in zijn hoofd
Een psychiater van het Pieter Baan Centrum is aanwezig in de rechtszaal. De hele ochtend heeft ze het strafproces al gevolgd. De voorzitter vraagt haar wat haar bevindingen zijn en geeft ook aan dat B. regelmatig stilvalt en haar dan roerloos aanstaart. “Het lijkt er sterk op dat hij dan bezig is met de stemmen in zijn hoofd,” zegt de psychiater.

Ze wijst de rechters erop dat B. op dit moment al zwaar onder de medicatie zit, maar dat die nog steeds onvoldoende werkt. Het verklaart volgens haar ook waarom B. enkele keren woedend opstond en de rechtszaal wilde verlaten. Een keer kon een agent van de parketpolitie op het nippertje een klap afweren die B. voor hem in petto had.

In het Pieter Baan Centrum was B. rustig en vriendelijk. Ook B. bevestigt dat hij het er naar zijn zin had. Hij verklaart: “Ik heb geoefend met mijn gaven en haartjes gemaakt. Die verschijnen dan uit het niets.” In de rechtszaal krijgt de psychiater bijval van een forensisch psycholoog. Ook zij zegt dat B. in zijn onderbewustzijn zou hebben gecommuniceerd met zijn slachtoffer. “Hij verklaarde dat hij uit zijn slaap is gewekt en direct naar haar toe is gegaan.”

Zeer ernstig ziek
Tot wetenschappelijke conclusies zijn beide deskundigen wel gekomen. De op kinderleeftijd vastgestelde psychiatrische stoornis MCDD is bij hem opnieuw vastgesteld. “Hij is zeer ernstig ziek,” aldus de psychiater. “Er is sprake van hallucinaties en waandenkbeelden die passen bij schizofrenie.” Daarom adviseren ze tbs met dwangverpleging. “We sluiten zelfs niet uit dat hij volledig ontoerekeningsvatbaar was.”

De rechters willen weten wat er zou gebeuren als B. geen medicatie zou krijgen. “Feit is dat medicatie nu al niet helpt en dat dat ook niet het geval was toen hij in de isoleer zat in het Pieter Baan Centrum,” antwoordt de psychiater. Ze schetst een sombere prognose. “Hij was als kind bovengemiddeld intelligent, we hebben geconstateerd dat zijn IQ geleidelijk is afgenomen.” Beide deskundigen achten de kans groot dat B. opnieuw in de fout gaat. Daarom adviseren ze tbs met dwangverpleging.

Irritatie bij Openbaar Ministerie
De officier van justitie ergert zich zichtbaar aan de verklaringen van de deskundigen. Hij wil van hen weten wat er waar is van het verhaal dat B. met het slachtoffer sprak en naar haar toeging. “Dat weten we niet,” zegt de psycholoog.

“Het is niet vast te stellen. Het kan heel goed dat hij alles inkleurde door de psychose waar hij tijdens zijn observatie in zat.” Ze legt uit dat hij in de rechtszaal mogelijk weer in een andere episode zit. Beide deskundigen achten de kans klein dat B. de rechters probeert te manipuleren. “Dat hij daar met de vastgestelde MCDD in kan slagen, is erg twijfelachtig.”

Berekende en doordachte moord
De officier is er klaar mee en wijst de rechters erop dat het maar een advies is, en dat de rechtbank haar eigen conclusies mag trekken. Volgens hem gaat het om een berekende, doordachte en planmatige moord. “Hij wilde zijn frustratie dat hij niet meer bij Dimence mocht komen afreageren op een willekeurig slachtoffer.”

Wel vindt de officier dat er sprake is van verminderde toerekeningsvatbaarheid. Hij eist een onvoorwaardelijke celstraf van 16 jaar en tbs met dwangverpleging. Als de rechtbank toch oordeelt dat er onvoldoende bewijs is voor moord, moet er volgens justitie een veroordeling volgen voor doodslag. In dat geval luidt de eis 12 jaar cel en tbs.

Zo snel mogelijk naar de kliniek
De advocaat van B., Maurits Jansma, hoort de officier met stijgende verbazing aan. “Het is nogal bijzonder om als jurist volledig voorbij te gaan aan twee deskundigen,” stelt hij. “Nota bene een psychiater en een psycholoog die door het Openbaar Ministerie zijn aangesteld.” Hij vindt dat het OM dan minstens had moeten komen met een contra-expertise.

Wat hem betreft wordt zijn cliënt volledig ontoerekeningsvatbaar verklaard, zodat hij direct wordt opgenomen in een tbs-kliniek. Als de rechtbank dat niet doet, verzoekt hij om een minimale celstraf zodat de tbs-behandeling zo spoedig mogelijk kan beginnen. “De prognose is voor hem uiterst somber,” aldus Jansma. “Waarschijnlijk draait het wel uit op levenslang verblijf op de longstay in een tbs-kliniek.”

Tot slot krijgt Albert B. het laatste woord. “Ik heb het niet gedaan. Ik wil dat de zaak geseponeerd wordt en eis een schadevergoeding.”

De rechtbank doet uitspraak op donderdag 17 juli.