Debat over ruimtelijke kwaliteit binnenstad Zwolle

Zwolle – Om in de toekomst tot bouwplannen te komen waar de burgerij liefst trots op kan zijn, hebben de fracties van SP, CU en PvdA in juni 2008 voorgesteld om te debatteren over hoe een goede ruimtelijke kwaliteit van de binnenstadsplannen kan worden bereikt. De drie fracties constateren twee hiaten in de planvoorbereiding.

Ten eerste kunnen burgers hun ideeën over bouwprojecten niet vroegtijdig in de planvoorbereiding naar voren brengen en hun inbreng is niet structureel geregeld. Ten tweede kan de Raad de stedenbouwkundige en architectonische kwaliteit niet beïnvloeden en de instantie die de kwaliteit moet beoordelen, de Welstandscommissie, beoordeelt de plannen niet in de planvoorbereiding, maar pas wanneer ze klaar zijn. Vervolgens heeft de Gemeenteraad in december 2008 en januari 2009 met burgers en deskundigen gepraat over hoe de stedenbouwkundig-architectonische kwaliteit van nieuwbouwplannen kan worden verbeterd. Daaruit kwam duidelijk naar voren dat er in het begin van het ontwerpproces een beoordelingsmoment behoort te zijn waar de burgerij en de Welstandscommissie haar meningen kunnen geven. In oktober 2009 heeft de Raad ingestemd met een Plan van Aanpak van het College van B&W om de eerdergenoemde twee hiaten op te vullen. Dat is het voorlopig einde en dat betekent dat de beoogde verbeterslag van het beleid aangaande de ruimtelijke kwaliteit in deze raadsperiode niet is afgerond. Dat is jammer.

Maar één ding is zeker, na deze raadsperiode komt gewoon de volgende. Naar onze mening hebben de nieuwe gemeenteraad en het nieuwe College dus nog een belangrijke klus af te maken. In het zicht van de gemeenteraadsverkiezingen van 3 maart a.s. hebben een viertal Zwolse organisaties, die elk op eigen wijze zijn begaan met de Ruimtelijke Kwaliteit van Zwolle, het gezamenlijk initiatief genomen twee voorstellen op tafel te leggen bij de komende politici: het instellen van een team ruimtelijke kwaliteit en het voorstel tot beginspraak over het stedenbouwkundig effect van bouwplannen.

In een notitie zetten zij hun voorstellen uiteen. De ‘vier’, voor deze gelegenheid gezamenlijk optredende organisaties, zijn de Vereniging Vrienden van de Stadskern Zwolle, de Bewonersvereniging Binnenstad Zwolle, de Zwolse Historische Vereniging en de Stichting Levende Stadsgeschiedenis Zwolle. Om de vinger aan de pols te houden hebben de vier genoemde organisaties ook het initiatief genomen voor een publiek debat.

Dat debat zal plaatsvinden op donderdag 25 februari a.s. in de Statenzaal van de Bibliotheek Zwolle, Diezerstraat 80. Alle politieke partijen die 3 maart deelnemen aan de gemeenteraadsverkiezingen zijn voor dit debat, dat om 20.00 uur begint, uitgenodigd om daarin aan te geven hoe zij in de komende raadsperiode tot verbetering van het ruimtelijk beleid aangaande de binnenstad denken te komen én hoe zij aankijken tegen de beide voorstellen van de ‘vier’. Het debat staat onder leiding van Pieter Lettinga, vicevoorzitter van de Vereniging Vrienden van de stadskern Zwolle.

1.

Het voorstel voor een Team Ruimtelijke Kwaliteit gaat ervan uit dat een ruimtelijk kwaliteitsbeleid vooral een kwestie is van een open, transparant en interactief samenwerkingsklimaat dat de betrokkenen uitdaagt tot stedenbouwkundige en architectonische prestaties. Dit gevoed door de overtuiging van het gemeentebestuur dat een hoogwaardige kwaliteit van de stedelijke ruimte een positieve bijdrage levert aan de ontwikkeling van Zwolle. De basis daarvoor is een ruimtelijk kwaliteitsbeleid waarover de gemeente de regie voert, met de mogelijkheid tot beginspraak voor de burgerij zoals hieronder aangegeven. Dit kwaliteitsbeleid streeft daarbij naar behoud en versterking van de identiteit en de aantrekkelijkheid van Zwolle met zijn historische binnenstad en staat open voor vernieuwing en ontwikkeling van eigentijdse vormen. Om dit samenwerkingsklimaat te bereiken vormt het gemeentebestuur de welstands- /monumentencommissie voor projecten in de binnenstad om tot een Team Ruimtelijke Kwaliteit dat bestaat uit de verschillende ruimtelijke disciplines† en minstens twee vertegenwoordigers van de burgerij. Dit team adviseert gevraagd en ongevraagd over ruimtelijke ontwikkelingsprocessen vanaf het allereerste begin van het planproces. Het denkt constructief en creatief mee in het ontwerpproces op uiteenlopende planniveaus: structuurplan, stedenbouwkundige aspecten van het programma van eisen, stedenbouwkundig plan, gebiedsontwikkelingsplan, bestemmingsplan, beeldkwaliteitplan, projectplan, projectbesluit. Betrokkenheid en kwaliteitsverbetering gaan bij dit planproces hand in hand. Het Team Ruimtelijke Kwaliteit werkt in een workshopsetting, waarin het overleg met de dragers van het proces: de opdrachtgever en de ontwerper(s), centraal staat. Deze sessies zijn in beginsel openbaar en worden via de media bekend gemaakt. Zo betrekt het team al voorin het ontwikkelingsproces de Raad en burgerij erbij. Bij de bouwvergunningaanvraag verricht het Team Ruimtelijke Kwaliteit de toetsing van de stedenbouwkundigearchitectonische aspecten van bouwplannen.

2.

De kern van dit voorstel is om vóórin in het proces voor ingezetenen en belanghebbenden een mogelijkheid te scheppen om het stedenbouwkundige effect van bouwplannen te beoordelen. Deze wens is door een aanzienlijk aantal organisaties in Zwolle naar voren gebracht in het debat Ruimtelijke Kwaliteit Binnenstad. Burgerorganisaties, belangengroeperingen, projectontwikkelaars en corporaties vertelden in interviews over hun ervaring met bouwprojecten in Zwolle en deden concrete suggesties ter verbetering.

Deze wens is te realiseren door in te haken op het planproces van de bouwinitiatiefnemers. Dezen vormen zich namelijk reeds in het eerste begin van een project een beeld van het uiteindelijk te realiseren plan: hoogte, breedte, diepte, aantal bouwlagen, goothoogte, aantal woningen, grootte van woningen, doelgroepen, kosten en opbrengsten, duur van aankoop tot oplevering. Dit resulteert mede in een “ruimtelijke schets” of “stedenbouwkundig plan”. Welnu, deze ruimtelijke schets of dit stedenbouwkundig plan is de eerste stedenbouwkundige vorm van het bouwplan. Het betekent dat het op dit moment in de initiatieffase mogelijk is om een oordeel te geven over het stedenbouwkundige aspect van een plan. Voor de duidelijkheid: het architectonische ontwerp met betrekking tot geleding, gevelindeling, dakbedekking, detaillering, materiaalkeuze enzovoorts komt (veelal) later. De beoordeling ervan vindt plaats in het kader van de beoordeling van het architectonische aspect van bouwplannen door het Team Ruimtelijke Kwaliteit voor de verlening van de bouwvergunning door het College en doorloopt ook mede de normale inspraakprocedures.

Wij willen nu het streven van het gemeentebestuur om beginspraak toe te passen combineren met de wens om vóórin in het proces een mening over ruimtelijke plannen te kunnen geven. Daartoe dient beginspraak een plaats te krijgen in het begin van de gemeentelijke procedure voor de behandeling van initiatieven voor bouwprojecten.

Die beginspraak dient te worden geregeld in een Beginspraakverordening die in grote trekken het volgende bepaalt:

het College verleent aan ingezetenen en belanghebbenden beginspraak over de stedenbouwkundige aspecten van ruimtelijke plannen in en om de binnenstad;

het College maakt in het begin van de planvorming van een project ten behoeve van de beginspraak de bovenbedoelde ruimtelijke schets of het stedenbouwkundig plan bekend, alsmede de mening van het Team Ruimtelijke Kwaliteit daarover; het stelt ingezetenen en belanghebbenden in de gelegenheid om daar mondeling en schriftelijk hun mening over te geven, en deze in een of meer bijeenkomsten te bespreken met de initiatiefnemer. Hiervan worden schriftelijke verslagen gemaakt;

indien uit de ruimtelijke schets of het stedenbouwkundig plan blijkt dat het plan niet aan het Bestemmingsplan Beschermd Stadsgezicht voldoet, verzoekt het College de initiatiefnemer om een alternatief stedenbouwkundig plan dat hieraan wel voldoet. Hierdoor is een goede onderlinge vergelijking van de stedenbouwkundige effecten op het stadsgezicht mogelijk. Het Team Ruimtelijke Kwaliteit wordt verzocht haar mening te geven over beide ruimtelijke schetsen. Ook ingezetenen en belanghebbenden worden betrokken bij deze inspraak;

het College beziet of de meningen van de ingezetenen en belanghebbenden en het Team Ruimtelijke Kwaliteit voldoende zijn besproken en indien wenselijk zijn meegenomen in de planvorming. Ze neemt een gemotiveerde beslissing over de (on)wenselijkheid om eventuele opmerkingen en kritieken in het stedenbouwkundige plan te verwerken; het maakt deze beslissing bekend, met name aan de deelnemers aan de bespreking(en);

indien het College inzake de planvorming wenst af te wijken van het Bestemmingsplan Beschermd Stadsgezicht, wordt dit expliciet door hem beargumenteerd. Zwaarwegende redenen kunnen liggen in de sfeer van volkshuisvesting, economische ontwikkeling van de stad, financiën, ecologie, etcetera. Uiteraard vergen deze voorstellen nadere uitwerking. Naar wij menen te weten vormen de Wet Ruimtelijke ordening, de Woningwet en de delegatie van bevoegdheden door de Gemeenteraad aan Burgemeester en Wethouders geen beletsel voor beginspraak. Voorop blijft staan dat het College door delegatie in de praktijk verantwoordelijk is voor de ruimtelijke kwaliteit van de binnenstad. Het College is bevoegd om te beoordelen of een bouwplan in stedenbouwkundig en architectonisch oogpunt past in de historische binnenstad. Het laat zich daarbij adviseren door het Team Ruimtelijke Kwaliteit en weegt de meningen zoals die naar voren zijn gebracht in de beginspraak.