Verpleegzorg moet uitgaan van uniekheid bewoners

Zwolle – Docent-onderzoeker Windesheim promoveert op humaniserend proefschrift. Goede zorg in een verpleeghuis is zorg die de uniciteit en waardigheid van elke bewoner garandeert en bewaakt: de bewarende zorg. Dagelijkse zorg die deze kwaliteit bezit, krijgt in de verpleeghuizen nauwelijks of geen aandacht.

Veel te vaak moeten de bewoners zich aanpassen aan routineschema’s van de verzorgenden, onderbezetting van het personeel en de beperkingen van verouderde gebouwen. Onpersoonlijke planmatigheid overheerst persoonlijke humaniteit. Dat moet veranderen. Dat is de boodschap van het proefschrift Bewarende zorg, een visie voor verzorgenden en verpleegkundigen, waarop Jan Jukema vandaag in Utrecht promoveert. Jukema is oud-verpleegkundige en verplegingswetenschapper. Hij is als onderzoeker verbonden aan het lectoraat Innoveren in de Ouderenzorg en als hoofddocent aan de opleiding Toegepaste Gerontologie van Windesheim.

Zijn dissertatie is inmiddels als boek verschenen bij Boom Lemma Uitgevers, Den Haag (ISBN 978-90-5931-534-1). Jukema verwoordt de kern van het door hem geïntroduceerde begrip ‘bewarende zorg’ zelf zo: ‘De zorg gaat uit van wensen, gewoonten en eigenheden van de bewoners en niet eenzijdig van de dagelijkse routine van het verpleeghuis. Verzorgenden vragen en luisteren met aandacht naar wat zij willen, op dit specifieke ogenblik, in deze specifieke situatie, dus los van planning. Daardoor gaan bewoners ervaren dat ze nog steeds mensen zijn die meetellen en die door hun omgeving de moeite waard worden gevonden.’

Tegenwicht
Volgens Jukema is dit streven naar het bewaren van ieders uniekheid een groot probleem in de verpleeghuizen. Hij wil met de visie van de bewarende zorg tegenwicht bieden aan de gangbare opvatting dat goede zorg gestandaardiseerde zorg is. Kwalitatief goede zorg dient afhankelijk te zijn van de individuele bewoners en afgeleid te worden van hun behoeften en vragen. Op het moment dat die zich manifesteren, moet er flexibel op ingespeeld kunnen worden. Dat lukt niet met vaste, op efficiency gerichte werkschema’s die vooraf vastgestelde doelen moeten realiseren en meetbare uitkomsten moeten opleveren. Jukema wil aandacht voor andere vragen, zoals: Wat behoren wij in deze situatie na te streven? Hoe voeren we dat uit? Welke waarden willen wij verwezenlijken? Hoe kunnen wij de bewoner als persoon tot hun recht laten komen? De promovendus van Windesheim heeft zijn ondersteunende materiaal verzameld door participerende observatie en gestructureerde interviews in uiteenlopende zorgpraktijken. De gebruikte theoretische inzichten zijn ontleend aan literatuur over behoeftegestuurde zorg en zorgethiek. Er staan veel casussen in het proefschrift die kunnen dienen als lesstof. Jukema: ‘Ik zou graag zien dat bewarende zorg onderdeel wordt van de opleiding bij ROC’s. Het gaat erom dat verzorgenden leren zich in hun beroepsuitoefening de juiste vragen te stellen. Dat wordt cruciaal voor de kwaliteit van de verpleegzorg in de toekomst.’